Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 17 december 2013

Recensie: Jouw koude hart zwijgt (1995), Izumi Shikibu


Eeuwenoude liefdesgedichten nog springlevend

De manier om onze geliefde te bereiken en uiting te geven aan ons verlangen, namelijk door middel van brieven, lijkt met de digitale revolutie afgelopen. Hoe moet men straks het hartstochtelijk verlangen, dat bij de menselijke existentie hoort, vormgeven? Misschien wordt er straks toch weer een dichtvorm in het leven geroepen worden.

In Jouw koude hart zwijgt dat de ondertitel Memoires heeft, staat de communicatieve dichtvorm centraal. Hoewel men bij memoires aan langlopende beschouwingen denkt, schrijft Izumi Shikibu in een geconcentreerde gedichtvorm over de periode waarin ze de geliefde werd van Atsumichi, wiens oudere broer met de dochter van de keizer van Japan zal trouwen. De liefde van de jongere broer had nogal wat voeten in de aarde, omdat Izumi tot de lagere adel behoorde, hij getrouwd was en zij zelf al een dochter had.

Ze drukt het verlangen en de smart als dat niet ingewilligd wordt, uit in buitengewoon heldere, weinig tot de verbeelding overlatende strofen, steeds bestaande uit vijf regels, bij voorbeeld als de ontmoeting weer eens niet tot stand gekomen is. Er zijn misverstanden alom. De prins schrijft, nadat hij een haan gedood heeft:

‘Ik heb gedood
maar ben nog niet tevreden.
Die haan
met zijn ontijdige
gekraai vanochtend!’

Izumi antwoordt:
‘Hoe dan ook,
juist ik voelde me ellendig:
ochtend na ochtend
heb ik het wrede kraaien
van de haan moeten horen.’

Vertaler Ivo Smits schrijft bij de gedichten een uitgebreid en verhelderend voorwoord waarin hij onder andere een en ander uitlegt over het hofleven in Japan rond de tiende eeuw, het werkelijkheidskarakter van de memoires en over het verband van de gedichten met eerdere poëzie. In bovenstaande gedichten wordt gerefereerd aan een oudere tekst, die luidt:

Heftig is onze liefde;
in de ochtendschemer
van de weinige nachten samen
hoe wreed is dan
het kraaien van de haan.

Daarmee is Jouw koude hart zwijgt een schat van intertekstualiteit.

Natuurbeelden zoals van de maan en de regen worden vaak gebruikt. Het zijn symbolen, net als de natte mouw van de arm waar het hoofd in de nacht op ligt. Pages verzorgen de correspondentie tussen de geliefden die elkaar eerst in het donker treffen. Soms vindt Izumi het niet erg dat het allemaal niet zo snel gaat. Overgrote intimiteit leidt tot sleur en desinteresse zegt ze, al dacht Atsumichi daar anders over.

Een van de invloeden in deze poëzie komt uit het boeddhisme. Dat ziet het zware aardse leven tegen de achtergrond van de volkomen staat waar de mens naar streeft. Vaak is de discrepantie tussen de twee toestanden pijnlijk. Op mijn bureau ligt al vele jaren een koan van Ikkyu waarin hij vraagt waarom ik schrik van de vergankelijkheid als deze wereld toch slechts een vluchtige droom is. Een oplossing bestaat misschien niet. Onze menselijke existentie is verscheurd, hartverscheurend en liefde is gehechtheid bij uitstek. In de verhouding tussen Izumi en Atsumichi komt deze spagaat scherp tot uiting.

Izumi schrijft zo overtuigend dat Louis Couperus schreef tijdens een verblijf in Japan in de jaren 1922-1923 door haar gegrepen werd. Hij schreef in de Haagse Post dat de keizer een pruimenboom van haar afnam, maar die weer aan haar teruggaf nadat hij ontroerd werd door de dichtregels die zij op een banderol om de boom had gewikkeld.

Onlangs verscheen de eerste Nederlandse vertaling van De vertelling van Genji door Murasaki Shikibu. Zij schetst in een epos over een prins een beeld van het Japanse hofleven rond de elfde eeuw. Smits noemt bijvoorbeeld het richtingstaboe dat op grond van een ongunstige stand van de sterren, maakte dat men niet bij een ander op bezoek hoefde te komen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten