De onfortuinlijke vlucht van een torpedokever.
Deze debuutroman begon als essay over Franz Jung (1888-1963), Duits revolutionair en anarchist. Mulder ontdekte hem in jaren zeventig in het boek Die verbrannte Dichter dat over dichters gaat wier werk in de nazitijd in vlammen opging. In de jaren tachtig las Mulder Der weg nacht Unten dat veel gelezen werd in Die Bewegung zoals de kraakbeweging bij onze oosterburen genoemd wordt. Jung analyseert daarin zijn ervaringen: het gebruik van geweld komt voort uit levensangst die door de opvoeding wordt onderdrukt, maar ondergronds blijft borrelen en vrij komt als die de kans krijgt, zoals de afgelopen weken in Egypte. Als op groepsniveau niets gebeurt, komt die naar buiten als persoonlijke ellende, zoals Jung aan den lijve ondervond.
Franz Jung kende successen als opzichter van de Kommunistsche Arbeiterspartei Deutschlands, schreef politieke romans, was producent van Bertold Brecht, maar kende net zoveel mislukkingen: zijn huwelijk strandde, de Duitse revolutie mislukte, de KAPD ging ter ziele. Jung zag zichzelf als een torpedokever, die een spleet in de muur waarneemt, maar steeds zijn doel mist en tegen de stenen knalt. In 1944 vond hij de dood in een concentratiekamp in Bozen, het huidige Bolzano.
‘Het is als bij films,’ merkt Wim Brands op, ‘de Amerikaanse ending tegenover de Russische, het positieve versus de negatieve einde.’
Mulder vroeg zich af hoe hij beide kon combineren en zette na het lezen van de biografie van Fritz Mireau Das Verschwinden von Franz Jung (1998) de zin ‘Zwart op zwart voer de boot door de nacht’ op papier, het begin van een product van zijn verbeelding.
Hij liet hem als Franz Müll vrij uit het concentratiekamp en in een dorp een nieuw leven beginnen. Müll neemt de zorg op zich voor Arnoud, de derde jongen, die niet helemaal goed bij zijn hoofd is, maar met wie hij het goed kan vinden. Als in Müll weer eens de torpedokever opduikt, wordt hij door Arnoud gered.
‘Wat dreef jou?’ vraagt Brands.
Mulder ziet Jung als een voorbeeldfiguur zoals Julian Assange, al zou ik liever de Egyptenaar Wael Ghonim genoemd hebben, die op Facebook de volksopstand ontketende.
Het gevaar is dat een aanstichter de leider van een beweging wordt en dat zijn volgers willen horen hoe het verder moet. Jung stond juist de gelijkwaardigheid tussen mensen voor.
‘Wat deed hij fout?’ vraagt Brands.
‘Hij deed alles in zijn eentje,’ zegt Mulder.
‘Dat klinkt Talmoedisch,’ roept Brands, ‘als je één mens redt, red je de wereld.’
‘De maatschappij is ziek volgens Jung. Er worden aan de lopende band machtspelletjes gespeeld. Zowel de neoliberale oplossing als een spirituele voldoen niet,’ zegt Mulder. ‘Ook Facebook biedt geen soelaas. Men moet echt fysiek een band met een ander aangaan, alleen die is de moeite waard.’
http://www.goethe.de/kue/bku/dos/rau/nl3282630.htm over Die verbrannte Dichter
Geen opmerkingen:
Een reactie posten