In 1995 werd in zeventien dagen het hele werk van Mahler, die wel als de grondlegger van de moderne muziek wordt beschouwd, uitgevoerd door drie verschillende orkesten, waaronder het Concertgebouworkest, het Berlijnse en het Weense Philharmonieorkest onder leiding van de dirigenten Bernard Haitink, Riccardo Muti, Claudio Abbado, Simon Rattle and last but not least de expressieve en welbespraakte Riccardo Chailly (zie foto). We zien hen bezig tijdens de repetities en horen hen tussendoor over hun visie op de muziek van Mahler.
Haitink vindt hem confronterend. Hij vond eerst dat Mahler zich op het randje van kitsch bevond, maar is hem in de loop der jaren meer gaan bewonderen. Mahler had een talent om te lijden, in zijn werk en in zijn persoonlijk leven. Hij moest vechten om te kunnen componeren en zijn vrouw Alma tevreden te stellen en stief tragisch in Wenen aan hartfalen na terugkomst uit de Verenigde Staten.
Abbado of Muti, want ik kon hen slecht uit elkaar houden, vertelt over een begrafenismars op straat in Italië en dacht daarbij aan Mahler. Door meerdere muziekelementen in een paar maten op te voeren wist Mahler het publiek in verwarring te brengen. De eerste symphonie, meen ik dat een van de mannen bedoelde, gaat over een reis van de aarde naar de hemel, die hij in de finale bereikt. Mahler dirigeren is altijd een nieuwe ervaring. Zijn fantasie is onbeperkt. Het is niet zo bekend dat hij een broer verloor door zelfmoord, die ook musiceerde.
Rattle zegt dat de zevende symphonie een muzikaal onderzoek is en daarmee minder emotioneel dan de andere. Mahler ging steeds verder op muzikaal gebied. De zevende is de meest tragische C-majeur die er is.
Chailly hoorde de eerste symphonie voor het eerst als negenjarige jongen in Rome. Die kent
verschillende stemmingen. Mahler vormde een brug tussen de romantiek (Wagner) en de moderne muziek (Schönberg). Hij is moderner dan men dacht. Zijn muziek is alarmerend. Over de achtste, zegt Chailly dat die aan zijn vrouw en muze Alma is opgedragen. De achtste is de meest romantische van alle symphonieën en een triomf van de menselijke gevoelens. Chailly ervaarde een sensatie van opstijging niet alleen in het orkest ook in het publiek. Ondanks de huwelijkscrisis wilde Mahler zijn vrouw Alma, die zich de meerdere van haar man achtte, toch bedanken. In zijn symfonie brengt hij zijn superioriteit tot uitdrukking.
Für dich leben, für dich sterben, noteerde hij onder de muziek.
Abbado zegt dat Alma hem niet begreep en dat hij wanhopig was in de laatste maanden. Zijn werk heeft zich sterk ontwikkeld. Zijn laatste symfonie is zeer modern. Lebt wohl, noteerde hij.
Haitink denkt dat hij het einde voelde naderen. In zijn muziek beleeft hij een voorafschaduwing van zijn dood. Hij leefde op het breukvlak van de negentiende naar de twintigste eeuw met vele nieuwe ontwikkelingen op allerlei gebieden, zoals de medicijnen en de psychologie. Wenen was een smeltkroes van vernieuwing, niet in de laatste plaats door de ideeën van Freud. Het einde van Das lied der Erde is hartstochtelijk. Bruckner is erin hoorbaar. Het bestaat uit verschillende lagen die in de lucht verdwijnen.
Chailly zegt dat de dissonanten in de tiende symphonie aantonen dat Mahler een twaalfde toonsoort had kunnen bereiken. De laatste glissando is een schreeuw tegen de wereld. Hij was nog niet klaar om te sterven.
Meer over Mahler op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Gustav_Mahler/
Ik las dat er een tweede documentaire van Frank Scheffer uit 2004 is die als ondertitel ‘I have lost touch with the world’ heeft naar het lied ‘Ich bin der Welt abhanden gekommen’ waarin Chailly de negende dirigeert.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten