Over de economie op zee.
Terwijl ik een buitenlandse documentaire verwachtte over het gebied van de oceanen, ging het tot mijn verrassing over de sociale kant van de containerhandel, waarbij Nederland uitvoerig in beeld komt. Het gaat bij dat soort handel zoals op de foto te zien is om enorme drijvende dokken die over de wereldzee rondvaren van de ene haven naar de andere en negentig procent van alle handel vervoeren.
We worden meegenomen op reis en vertrekken vanuit Rotterdam met het beeld van De verwoeste stad van Zadkine uit 1951 op ons netvlies. De huidige haven is een blokkendoos en verwerkt elf miljoen containers per jaar, al is het zwaartepunt naar het oosten verschoven. Door de automatisering eind jaren tachtig werd een arbeidsbesparing bereikt maar daarmee is het gezwoeg van een hogere orde geworden. Een kraandrijver vertelt dat hij, gezien de enorme concentratie die zijn werk vergt, geen huiselijke problemen moet hebben. Vroeger was het gezelliger, zegt een binnenvaartschipper die containers richting binnenland vervoert.
We maken een uitstapje naar de Betuwelijn, die 160 kilometer lang is, Rotterdam met het Ruhrgebied verbindt en aansluit op het Europese handelsnetwerk. Een machinist op de route mist de romantiek vanwege de hoge muren langs het spoor. De tunnels eronder zijn ongeschikt voor de paddentrek omdat ze in het voorjaar onder water staan. De mammoetoverschrijding van de bouwkosten worden gecamoufleerd door het bouwen van een tweede Maasvlakte, zegt Femke Halsema. De sociaaldemocraten hebben zich overgeleverd aan het economistische denken.
De schepen varen voort. Met drie maal zoveel tonnage als de groei van de wereldbevolking wettigt. Vis uit de Atlantische oceaan wordt gefileerd in China en komt daarna terug. Met het drukken van boeken gaat het, weet ik, idem dito. De vele stookolie verzuurt de oceaan.
Los Angeles voert veertig procent van de vracht voor de Verenigde Staten in. De haven stond model voor Rotterdam. Vrachtwagenchauffeurs worden uitgebuit. Ze moeten zelf een wagen hebben, anders geen vracht. De luchtverontreiniging is enorm. Oude havens worden een toeristische trekpleister. De staat Californië gaat ondanks alle bedrijvigheid failliet. De samenleving heeft zich gespecialiseerd in gevangenissen. Dakloze inwoners leven in tenten. Een zwarte vrouw draagt poppen omdat men haar kinderen heeft afgenomen en een pruik vanwege haaruitval.
De schepen varen maar voort. De scheepslui eten gesubsidieerde rijst uit Californië omdat die goedkoper is dan de Koreaanse. De boeren aldaar gaan failliet.
In Hongkong wordt, zoals Ed van der Elsken al vastlegde, vooral massa verplaatst. Op een zeevaartschool leert men discipline. Vanwege ruimtegebrek heeft men een spiraalvormig gebouw ontwikkeld dat de vrachtwagens met containers als in een achtbaan omhoog stuurt. Philippino’s werken als goedkope arbeidskrachten. De vrouwen in de huishouding ontmoeten ver van huis de mannen die op de schepen werken.
In China is de maritieme handel opgebloeid. In de fabrieken werken jonge vrouwen uit arme dorpen zonder te klagen lang door. De producten zijn bestemd voor Walmart dat aan de onderkant van de Amerikaanse samenleving levert.
De schepen varen immer voort. Een Indonesische zeeman zegt dat een nieuw schip minder werk vraagt. Anders is het wassen, krabben en verven. Een goede scheepsmaatschappij gebiedt eerst drie lagen grondverf, een gewone laat meteen de dekverf opbrengen.
Het commentaar stelt vragen over de onevenwichtigheid van deze handel. De aanbod is groter dan de vraag zodat consumenten worden opgezweept tot koopgedrag. ‘Consumentisme op basis van schulden heeft een geringe houdbaarheid.’ Zaait men zijn eigen ondergang?
We zijn bijna thuis. In het plaatsje Doel, dat moest wijken voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. Staat de economie in dienst van de mens of is het andersom, vraagt een inwoner zich vertwijfeld af. Wat overblijft, zegt de commentaarstem, is hoop.
Het was alsof, met de containerhandel als aangrijpingspunt, de hele wereld binnenkwam. Het deed denken aan documentaires als Het gat van Nederland en Machiavelli met mooie beelden, ondersteund door prachtige volzinnen. Met de huidige bezuinigingen zullen dit soort programma’s in de nabije toekomst onmogelijk worden en ook dat doet pijn.
Trailer: http://www.theforgottenspace.net/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten