Filmrecensie: Der Baader Meinhof Komplex (2008), Uli Edel

Een platte actiefilm over een radicaal politieke beweging.


O Lord wont you buy me a Mercedes Benz. http://www.youtube.com/watch?v=C-GFqhCq2HA/

De film begint veelbelovend met dit lied van Janis Joplin, dat tekenend kan worden genoemd voor de jaren zestig, waarin de jeugd zich verzette tegen het materialisme en de oorlog in Vietman. Er komen ook televisiebeelden in voor uit die roerige jaren. Die van de studentendemonstraties maken minder indruk, misschien omdat die al zo vaak vertoond zijn, maar wellicht nog meer omdat de manier van actievoeren naïef en achterhaald is. De brutale reacties van Baader en Ensslin later tijdens hun proces in de rechtszaal doen niet vrijgevochten, maar puberaal aan.

De eerste filmbeelden van een knus gezinnetje aan een zomers Duits naaktstrand zijn fraai. De twee kleine meisjes hollen over het zand naar hun moeder die een tijdschriftartikel leest over de sjah van Perzië.
‘Mooie vrouw,’ zegt een van de dochters over de vrouw van de sjah.
‘De man hakt mensen het hoofd af,’ roept de vitale vader Klaus die uit zee komt en zijn haren droogt.

Al gauw blijkt de vrolijke moeder van dit gelukkige zomerse gezinnetje de journaliste Ulrike Meinhof, die zich zou ontwikkelen tot een van de theoretici van de RAF, de Rote Armee Fraktion, al horen we in de film weinig over de denkbeelden. Meinhof schrijft een kritisch artikel over het staatsbezoek in de krant, dat haar man haar op een tuinfeest laat voorlezen, hetgeen wat gemaakt aandoet.

Het staatsbezoek van de Sjah vormt een belangrijke aanleiding tot het ontstaan van de Baader-Meinhof groep. De rellen van 2 juni 1967 waarbij Benno Ohnesorg door politieman Kurras werd doodgeschoten en die nogal uitdrukkelijk verbeeld worden, vormen een lont in het kruitvat. Door het Springer krantenconcern wordt de schuld in de schoenen van de studenten geschoven.

De camera verplaatst zich van de rellen naar het domineesgezin van Gundrun Ensslin die met haar vriend Andreas Baader op de bank zit. Gundrum praat fel tegen haar vader in over de imperialistische politiek van Amerika, terwijl de moeder hun kind vasthoudt.
De dominee weet weinig tegen zijn dochter in te brengen, staat op en zegt dat hij naar de kerk moet, maar voegt zijn dochter en haar vriend in de deuropening toe dat ze wel eens mogen trouwen.

De figuur van Baader is denk ik nogal eenzijdig neergezet. Ik neem aan dat de leider van zo'n radicale beweging enig charisma heeft, maar dat kon ik niet in hem ontdekken. Als hij binnenkomt in de kelder waar men secuur een bezinebom vervaardigt, neemt hij het blik over en vult de fles slordig bij. Hij zakt op de bank en toont zich onverschillig over de mogelijke gevolgen. Als er doden vallen zullen alleen de krantenkoppen groter zijn.

In de hal van de universiteit houdt Rudi Dutschke een toespraak uit solidariteit met het Palestijnse en Vietnamese volk. Het is tenenkrommend om te zien hoe de hele zaal de naam van Ho Tsji Minh scandeert. Veertig jaar later weten we dat de revolutie zo niet werkt.
Ulrike is als journaliste bij de bijeenkomst. Haar radicalisering heeft, zo zien we vlak daarop, behalve met de politieke ontwikkeling ook te maken met het vreemdgaan van haar man Klaus.

De rest van de film kent een nogal voorspelbaar scenario met veel schieten, de moorden op Buback, Ponto en Schleyer, de opsluiting in Stammheim en de processen. Een nieuwe invalshoek wordt niet geboden. Hoewel de jaren zestig en zeventig goed worden gedocumenteerd, vergeet men andere RAF-leden met name te noemen, zoals bijvoorbeeld de jonge vrouw met wie Baader en Ensslin op een terras in Italie zitten nadat ze gevlucht zijn na een aanslag op het Springer concern.

Bruno Ganz als Horst Herold, een hoge piet in het Duitse bestuur, lijkt te zeer op zijn rol als Hitler in Der Untergang (2004), om geloofwaardig te zijn. Producent Eichinger, las ik, doet voornamelijk actiewerk, ook in Hollywood, en produceerde eerder Der Untergang. Met weemoed dacht ik terug aan de fijngevoelige films van Margarethe von Trotta.

Zie voor de trailer: http://www.youtube.com/watch?v=WAyCi4cObmI’/

aangepast 7 juni  9:44 uur