Indonesië kwam recent uit de Journaalbeelden naar voren als een land met heethoofdige moslims, die elke godsdienstige krenking aangrijpen om daartegen fel op straat te demonstreren. Het is het grootste islamitische land en dat lijkt een dreiging in te houden. Step Vaessen (46), eerder correspondent voor de NOS in Jakarta en inmiddels werkzaam voor Al Jazeera English nuanceert dit beeld. Indonesië is eerder het land van de kampong, zoals ook de dichtbevolkte wijk waar ze vlakbij woont, wordt genoemd en waar men dicht opeen leeft, alles van elkaar weet en elkaar bijstaat in tijden van nood.
De knappe Limburgse uit Simpelveld studeerde in Nijmegen sociale psychologie, maar ging toch liever de journalistiek in. In dat veld kan ze haar vak - het gedrag van mensen in groepen analyseren - uitoefenen. Ze laat al snel het begrip kuddegedrag vallen. Ze is de dochter van een schapenhouder en vertelt dat haar vader, als de kudde verweid moest worden, de leider van de schapen feilloos wist te aan te wijzen, naar de juiste plek te krijgen, waarop de kudde blindelings volgde. Ze heeft pas een boek geschreven over de islam met de titel Jihad met sambal. Het belooft een interessante avond te worden. Met meegebrachte spekkoek op tafel.
In haar jongere jaren was Vaessen nauw betrokken bij de kraakbeweging. Jelle Brandt Corstius spreekt zijn bewondering uit over haar strijd tegen de machtigen der wereld, zoals gesymboliseerd door de blokkade van de Mariënburcht, een gebouw van Shell in Nijmegen, maar veel weet zij daar zelf niet meer van, omdat er andere verschrikkingen overheen kwamen, zoals de tsunami die ze in 2005 van dichtbij meemaakte. Ze toont aangrijpend beelden van Rosita uit Atjeh die haar kinderen kwijt raakte en lang in een tent leefde. Vaessen ontfermde zich over haar maar een echte vriendschap werd het tot haar verbazing niet.
Groepsgedrag komt ter sprake als het gaat over etnische botsingen waarbij de islam als dekmantel wordt gebruikt, maar ook als het Limburgers betreft die opzien tegen Randstedelingen en zich graag achter een leider scharen die een simpele waarheid verkondigt. De politiek kan de toestand in de wereld het beste terugbrengen tot een paar eenvoudige slogans, meent ze, terwijl Vaessen nou juist de persoon zou kunnen zijn om de complexiteit, ook voor eenvoudige mensen, een beetje uit te leggen.
In plaats van meer te horen over de islam en de verhouding tot het Westen, verdrinken we steeds meer in het drama dat zich onlangs in het gezin van Vaessen heeft afgespeeld. In het begin wordt haar zoon Agus (11) door JBC al nadrukkelijk genoemd. In verschillende stappen wordt ons geopenbaard dat de man van Vaessen, huisman André, een jaar geleden zelfmoord heeft gepleegd. Vaessen wil daarover graag praten, ook over hun scheiding het jaar daarvoor en het rouwproces dat ze samen met haar zoon beleefde door veel naar amusementsfilms te kijken. Wellicht was de sterke keuzefilm Control (2007) over Ian Curtis, de labiele zanger van Joy Division, die op jonge leeftijd trouwt met Deborah en te laat de van het huwelijksleven ontdekt, daarop door haar uitgekozen.
Op het eind van het programma blijkt Step, die blijkbaar niet voor niets zo’n voornaam aanneemt, een vrouw met haar op haar tanden. Een bangige Annika die zich heeft opgewerkt tot haar ideaalbeeld Pippi Langkous. Een zeer ambitieuze televisiemadame die, op voorspraak van JBC, graag voor Al Jazeera het correspondentschap van New York tot haar rekening zou nemen. Ik moet denken aan haar man. Ik hoor de onenigheid tussen de twee. Een jihad in het klein. Met veel sambal.
Ik heb de uitzending niet gezien, kijk er al jaren niet meer naar. Mis er niks aan, afgezien van een aanzet tot een nog diepere depressie. JBC maakte het haar als zoon van foute vader niet moeilijk, en zij beet niet in de hand van haar voeder. Dat kon je van te voren al bedenken. Zinloos om er naar te kijken.
BeantwoordenVerwijderenWillem Jansen
Nee, dit was één van die plotseling tegenvallende avonden, zonder bepaalde verwachting ingegaan, waar niets in de persoon, haar verhalen en gekozen fragmenten me aansprak.
BeantwoordenVerwijderenTegen beter weten in heb ik het nog tot een uur of tien volgehouden. Eigenlijk wist ik het al na vijf minuten, dat dit mijn avond niet zou worden, jammer...
Ik ben afgehaakt toen het persoonlijke drama centraal kwam te staan. Het oorspronkelijke format van Zomergasten is niet meer van deze tijd. Ooit stonden de fragmenten centraal, nu is het een interview geworden dat wordt opgelucht met filmpjes die hoofdzakelijk dienen om de persoon van de geinterviewde te belichten. Saai voor wie daarin niet geinteresseerd is. En overbodig voor wie het internet kent.
BeantwoordenVerwijderenWaardering heb ik voor Step Vaessen die als journalist mooie verslagen weet te maken. Met name in het portretteren van mensen. Dat zijn juweeltjes. Minder waardering heb ik voor Step Vaessen als analyticus die grote lijnen en processen moet duiden. Da's in mijn ogen haar zwakte.
Zo stelde ze resoluut en terecht dat de islam in Indonesie wordt gebruikt als pseudo-religie die uiteenlopende politieke belangen dient. Dat komt overal voor waar de islam opereert. Maar de vervolgvraag is uiteraard waarom de islam zich daartoe laat misbruiken en zwijgt als dat misbruik zich voordoet. Is dat uit zwakte, opportunisme of wat dan ook?
Het antwoord op die vraag maakt duidelijk dat de islam ook weer niet zo aan de zijlijn staat als Step Vaessen suggereert. De gebestigde islam is zelf ook actor. Het zal zeker zo zijn dat voor de mensen in de kampong de islam een religie van zingeving en troost is. Maar da's slechts het halve verhaal. Step Vaessen zou de analyse moeten maken wat de islam tot politieke en maatschappelijke machtsfactor en binnenlandse speler maakt.
Via een omweg heb ik goed begrepen waarom Step Vaessen bij Al Jazeera English terecht is gekomen en daar goed op haar plaats is. Step Vaessen gaat voor de menselijke verhalen.