Guy Verhofstadt, VPRO-Zomergasten, 28 augustus 2011

Een bevlogen politicus, die praat als Brugman.

In de laatste Zomergasten van dit seizoen komt al snel de vraag op of de vroegere Belgische eerste minister (1999-2008) wel kan boeien. Verhofstadt (1953) praat, naar aanleiding van zijn keuzefilm Novecento, de hele twintigste eeuw op een drukke manier aan elkaar vast. Eigenlijk is Jelle Brandt Corstius niet eens nodig. Verhofstadt kan het wel alleen af. JBC stoort er zich later zelfs aan dat Verhofstadt commentaar levert tijdens het bekijken van de uitgekozen beelden. Het is juist de bedoeling dat de gast zijn commentaar aan de kijker meedeelt.

We horen als verklaring dat Verhofstadt op de middelbare school lang klein van gestalte bleef en zich staande hield door zijn mond te roeren. Zelfs zo erg dat zijn mond ooit door een leraar werd dichtgeplakt met een pleister die zijn moeder op verzoek van de school in zijn tas had gestopt. Pas op zijn zestiende ging hij de hoogte in, maar zo rap, dat zijn schoolgenoten vroegen of er bij hem thuis wellicht water in de kelder stond vanwege zijn korte lange broeken. Verder gaan de persoonlijke ontboezemingen niet. 

Hoewel Verhofstadt wat snoeverig opgeeft over zijn contact met Eddy Merckx en tussen alle vergaderingen door net enkele gaatjes vindt om zelf op de fiets te klimmen, ontpopt hij zich niet als een vervelend causeur, maar als een bevlogen politicus. Als voorzitter van de liberale fractie in het Europees parlement zet hij zich tegenwoordig in voor een federaal verband. Hij leest voor uit het Dagboek van Elias Canetti die in zijn geboorteplaats allerlei nationaliteiten zag en hoorde. Verhofstadt waarschuwt tegen een platte nationale identiteit, die leidt tot een wij en zij denken en uitsluiting van mensen die anders zijn. Een mens bestaat uit verschillende identiteiten die hij wisselend kan inzetten naar gelang de situatie dat vraagt.

Langzamerhand is het Brandt Corstius die vervelend wordt en Verhofstadt vaak in de rede valt. Hij doet alsof zijn gast een hemelbestormer is, die iets revolutionairs voorstelt als hij meer politieke invloed voor Brussel wil. Wie heeft dat allemaal niet voorzien? roept hij uit, als het gaat over de eurocrisis. Hij haalt Geert Mak aan die vindt dat de democratisering in Europa achterblijft. Verhofstadt wijt dit aan de Europese regeringsleiders die te weinig van hun macht willen afstaan. JBC noemt het referendum dat door Nederland werd afgekeurd, maar dat tenslotte toch door de strot van de inwoners werd geduwd. Verhofstadt vindt het spijtig dat de vlag en het Europese volkslied uit het verdrag geschrapt zijn. Het is tenenkrommend dat JBC zich zo reactionair opstelt, terwijl het toch duidelijk mag zijn dat de soevereine nationale staat in de kleiner wordende wereld geen levensvatbaarheid heeft.

Verhofstadt ziet wel wat in het uitgeven van euro-obligaties om landen die zich niet aan de afspraken houden te kunnen uitsluiten. Hij is commissaris bij een pensioenfonds en vindt dat er op financieel gebied kwaliteitsnormen moeten komen zoals die ook gelden voor auto’s bijvoorbeeld. Wat minder overtuigend is zijn geloof in economische groei, maar dan houdt JBC zijn mond.

Het zou interessant zijn om de voormalige premier te horen over de kabinetscrisis in België, maar daarover wil hij niet meer kwijt dan dat het allemaal wel goed komt. Het gaat een federale staat nooit gemakkelijk af. In de loop van de tijd zijn er aanpassingen nodig om recht te doen aan de verschillende deelgebieden. Hij toont een fraai fragment uit de eerste uitzending van het boekenprogramma Hier is Van Dis, waarin de nog jeugdig ogende gastheer met een vermoeide Hugo Claus spreekt over zijn meesterwerk Het verdriet van België, dat het collaboreren met de Duitsers in de tweede wereldoorlog als onderwerp heeft. 

Het verdriet van België zou ook kunnen slaan op de genocide in Rwanda. Verhofstadt bezocht de voormalige kolonie meerdere keren in zijn eentje en zag kerken vol lijken met Tutsi’s en gematigde Hutu’s en bood tegen de zin van de toenmalige minister van buitenlandse zaken Willy Claes in het openbaar zijn verontschuldigingen aan.

Het is niet alleen politiek die Verhofstadt bezig houdt. Hij is ook geïnteresseerd in de abstracte kunst van Mark Rothko en de zonnepitvloer van Ai Weiwei, in het produceren van wijnen, in literatuur en oude muziek. Wat dat betreft staat hij midden in het leven en daar kan hij in zijn verdere, ongetwijfeld nog rijke, politieke leven alleen maar zijn voordeel mee doen, dunkt me. 

aangepast: 29 augustus om 15:24 uur