Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 18 juli 2013

Paul Rosenmöller en de strijd van Latijns Amerika, zesdelige Ikon serie, juni en juli 2013



Paul Rosenmöller heeft zich vastgebeten in een nieuwe kluif: Latijns Amerika, dat eerder gebukt ging onder militaire dictaturen. Hoe vergaat het de mensen in, achtereenvolgens, El Salvador, Argentinië, Chili, Bolivia, Brazilië en Venezuela? We maken een rondje en zelf voeg ik daar nog een zevende land aan toe.

Het is altijd een beetje arbitrair, de personen die Rosenmöller en zijn crew voor de camera uitkiest. De gesprekken met hen gaan ten koste van duidelijke achtergrondinformatie, zoals in de eerste aflevering over El Salvador. Rosenmöller bezoekt met een betrokken fotograaf de plaats waar 31 jaar geleden vijf collega Ikon-journalisten in de burgeroorlog gedood werden. Het regeringsleger zag hen aan voor guerilla’s. Het is er nog steeds gevaarlijk. Concurrerende bendes maken het leven onveilig. Rosenmöller bezoekt een gevangenis waar 2700 leden van de MS13 vrij rondlopen als in een dorp. Na een wapenstilstand met de M18 zijn de levensomstandigheden in de gevangenis verbeterd, al zit men nog steeds met een kluitje op elkaar. Een gevangene zegt dat de bendes zijn ontstaan in de Verenigde Staten in de tijd van de burgeroorlog. Mensen vluchtten toen naar Los Angeles, sloten zich aan bij een bende en zetten, voor hun eigen overleving, de misdadige praktijken na de burgeroorlog voort in hun thuisland. Na de wapenstilstand is het aantal moorden afgenomen. De meningen over deze verbetering zijn verdeeld. De bemiddelaar is trots op het resultaat, een jonge vrouw die uit een bende stapte, noemt het bestand een vorm van chantage, waarbij bendeleden voor zichzelf iets voor elkaar proberen te krijgen, zoals die betere omstandigheden in de gevangenis.   

In Argentinië gaat de strijd in de sloppenwijken van Buenos Aires tegenwoordig tegen de paco, een goedkoop en verslavende drug, die jongeren opvreet. De moeders die daar tegen demonstreren hebben een voorbeeld genomen aan de dwaze moeders van Plaza de Mayo. Over de zoektocht van de moeders naar hun verdwenen kleinkinderen werd uitvoeriger bericht door Alexandre Valenti in De dwaze oma’s van Argentinië. Rosenmöller spreekt met een oud militair, een aanhanger van de vroegere junta, die het aantal van 30.000 vermisten in twijfel trekt. Hij vindt de hedendaagse criminaliteit erger.
We blijven niet in de stad maar gaan ook naar de pampa’s die tegenwoordig niet vol staan met koeien maar met genetisch gemanipuleerde soja, omdat die meer opbrengt. Een boer verzucht dat het huidige productiesysteem nu eenmaal daartoe dwingt. Na de politieke dictatuur is er nu een economische. Tenslotte praat Rosenmöller met dorpelingen die te lijden hebben onder ziekten als kanker en genetische afwijkingen vanwege de bestrijdingsmiddelen die voor de soja gebruikt worden. Meer hierover in The world according to Monsanto. De EU wordt gevraagd te stoppen met de import van de gemodificeerde soja voor veevoer.

Chili lijdt nog steeds onder de moord op Allende in september 1973, die vervolgens aan vele links georiënteerde mensen het leven kostte, hoewel er ook geluiden opgaan die vinden dat de huidige welvaart aan dictator Pinochet te danken is.
Een vrouw van een doodgeschoten arbeider uit een door Allende genationaliseerde kopermijn in het noorden heeft nog steeds het lichaam van haar man niet terug. Alleen zijn onderkaak. Ze wil rust maar vreest dat ze zal sterven van verdriet.
In het komend najaar komt er een speelfilm over Allende uit die volgens de hoofdrolspeler door de bevolking gewaardeerd zal worden. Diens toespraken over sociale gelijkheid zijn nog steeds actueel. Allende verloochende de democratische waarden niet. De huidige democratie is slechts schijn. Zo’n tien families hebben de macht, het onderwijs is slecht en er is veel armoede. Een derde van het inkomen van de staat wordt verdiend met de kopervoorraad, maar de arbeiders werden verdreven uit hun woonplaats omdat daar een stortplaats voor afval moest komen.
Een vakbondsleider zegt dat de politiek gefaald heeft en dat het verzet van maatschappelijke bewegingen moet komen, zoals de studentenbeweging in de noordelijke stad Iquique waar men fel actie voert tegen het dure onderwijs en structurele veranderingen eist. Een leidster van de studenten voorziet een nieuwe woede uitbarsting onder het volk.   

Bolivia bezit veel lithium, een veelgevraagde grondstof voor electronica. Het witte goud, zoals het genoemd wordt, ligt onder de zoutmeren in de hoogvlaktes rond de Andes. Evo Morales, de eerste Indiaanse president van Bolivia, wil de opbrengst voor de eigen bevolking bestemmen en de exploitatie in eigen hand nemen, maar anderen achten die handelswijze naïef en vinden dat hij multinationals moet inschakelen die over een goede expertise beschikken.
Rosenmöller helpt met het scheppen van zout, een lastige klus op zo’n hoogte. Indianen zegenen zijn terreinwagen in voordat hij op weg gaat naar de hoofdstad La Paz. Daar demonstreren vrouwen tegen huiselijk geweld. Aanleiding is de moord op Hanali, een bekende televisiepresentatrice door haar echtgenote. Terwijl vrouwen heftig hun visie geven, vaardigt Morales in zijn paleis een wet uit die huiselijk geweld moet tegengaan. De vrouwen zijn niet tevreden. Het geeft de politie meer macht maar tot vermindering van het machistisch geweld zal het niet leiden.  

Brazilië wordt aangekondigd als een land waarin heftig geprotesteerd wordt maar die aankondiging is waarschijnlijk ingesproken nadat de serie gemaakt was. De felle protesten tegen het regeringsbeleid dateren van na die tijd. Rosenmöller is in Manaus, een snelgroeiende stad die middenin het regenwoud ligt en alleen per lucht of per boot bereikbaar is. Hij dringt dieper door dan Michael Palin, die de stad bekeek en een oude rubberplantage bezocht. De vroegere junta gaf de stad de status van vrijhandelsgebied en wellicht werkt die nog steeds door, want er is veel geweld.
De Indianen langs de rivier hebben last van snelvarende boten die tijdens hoogwater hun huizen en akkers vernielen. Ook worden groentehandelaren op hun boten vermoord. De regering doet niets. Die houdt zich bezig met de komende wereldkampioenschappen voetbal, die ook in Manaus worden gehouden. De verantwoordelijke minister denkt dat het evenement ten goede zal komen aan de bevolking maar die denkt er zelf anders over: meer files, duurder vervoer en luchtverontreiniging om nog maar te zwijgen van de kosten van de bouw van het stadion (een telefoontje naar Kaapstad had haar uit haar droom geholpen). Op de volksuniversiteit is veel animo voor de cursus Engels. Cursisten denken zelf een graantje mee te pikken, in ieder geval tonen de Brazilianen daarmee hun gastvrijheid.
Rosenmöller bezoekt ook een pinkstergemeente die voormalig katholieke gelovigen hersenspoelt. De voorganger zegt dat zij aantrekkelijk zijn omdat ze, anders dan de katholieke kerk, aan klantenbinding doen. Ieder gemeentelid is aan een ander gekoppeld.
Tenslotte spreekt Rosenmöller met een musicus die met traditionele Indiaanse instrumenten werkt en daarmee poogt aan hun lot overgelaten, wanhopige jongeren weer binnen wil halen in de gemeenschap.  

Venezuela kampt met de erfenis van vijftien jaar Hugo Chávez. In Caracas is zijn beeltenis overal zichtbaar. Een arm gezin uit een sloppenwijk draagt hem op handen. Hij verschafte hen een appartement. Ook in de oude volkswijk kan Chávez geen kwaad doen, maar er is ook verdeeldheid binnnen het ouderlijk gezin van een studentenleidster. Zij steunt oppositieleider Henrique Campriles (zelfde initialen) en haar vader is op de hand van Chávez. Daardoor heeft ze geen contact meer met hem. Ze veroordeelt de moorden op andersdenkenden die schendingen zijn van de mensenrechten en door de regering gesanctioneerd worden en denkt dat Chávez zoveel macht kreeg door de olie inkomsten. Venezuela is geen democratie omdat wetgevende en uitvoerende macht in handen van één partij zijn, al kan er natuurlijk getwist worden over de invulling van de vorm van democratie. Zie de lezing van Eric X. Li.
In de staat Barinas waar Chávez geboren is, is men natuurlijk lyrisch over hem. Dat geldt voor een neef die liever zelf dood had gewild omdat Chávez nog zoveel voor de armen kon doen als voor een jeugdliefde. Paul legt troostend een hand op haar bovenarm. In dezelfde staat werd tijdens een demonstratie een aanhanger van de oppositie gedood. Zijn familie is geschokt. Zijn weduwe had nooit gedacht dat de haat zo ver kon gaan. Dit zijn de laatste woorden van de serie. Zelfs een nabeschouwing zat er niet meer in.  

Recent in het nieuws was het proces tegen de voormalige van genocide beschuldigde dictator Ríos Montt van Guatemala. Net als Videla en Pinochet haatte hij de communisten maar anders dan zijn katholieke collega’s was hij protestant. Na zijn ballingschap in Spanje sloot hij zich in 1978 aan bij de pinkstergemeente. Hij zag de strijd tegen het communisme als een bijbelse opgave, waarbij grof geweld niet geschuwd hoefde te worden. Doodseskaders moordden hele dorpen uit. Onder zijn presidentschap dat tot 1983 duurde vielen meer doden dan tijdens de Argentijnse of Chileense dictatuur (Bron: Trouw, 6 juli 2013).
Claudia Paz y Paz was de hoofdaanklager tijdens het proces tegen de meedogenloze dictator. Ze klaagde hem aan voor de genocide op zo’n tweeduizend leden van de Ixil, een Maya volk.
Helaas moet het proces overgedaan worden op last van de verdediging. Paz y Paz vreest dat de 86-jarige dictator op deze manier zijn straf ontloopt. ‘Alleen een veroordeling wegens genocide doet recht aan het lot van de Indianen. En zonder gerechtigheid krijg je geen echte vrede.’ Bron: Wordt Vervolgd, nr 7/8, juli/augustus 2013.  
Jurist Sander Wirken maakt de documentaire Burden of peace over haar.

  




Geen opmerkingen:

Een reactie posten