Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 8 juli 2013

Het Filosofisch Kwintet: Economie en identiteit, Human, 7 juli 2013



Praatjes vullen geen gaatjes

Wat doet de economie met onze identiteit? De vraag is pregnant, maar de antwoorden zijn minder dwingend, al doet psycholoog Paul Verhaeghe een aardige poging. Naast de Vlaming zijn econome Iris van Staveren en filosoof Haroon Sheikh te gast. Wat een sterke aflevering moest worden, bleef steken bij een inleidende beschieting. Pas op het eind stelde Ad Verbrugge de vraag, waar men mee had moeten beginnen: wat vinden wij belangrijk?

Het voorbeeld van Clairy Polak was al niet gelukkig gekozen. Haar keuze voor biologisch vlees heeft weinig te maken met de manier waarop wij door de economie bepaald worden. De reacties van de gasten waren dan ook navenant. Van Staveren voelt zich een wereldburger, maar wordt wel beperkt door de rol van consument die ze opgedrongen krijgt, Sheikh voelde zich in de Jordaanse woestijn opgetild uit de beperktheid van het westerse leven, Verhaeghe had zijn studie te danken aan het vroegere merocratische economische model. Samenvatter Verbrugge tenslotte memoreert een brief waarin de waarde van zijn mediaoptredens in euro’s becijferd werd. Hij denkt niet dat hij door dit soort kwantificering wordt beïnvloed, maar zeker weten doet hij dat niet. Dat was tenminste wel eerlijk van Ad. 

Polak gaat in op het complexe begrip economie. Volgens Verhaeghe gaat het om het huishoudboekje van de staat, waar de politiek al lang niets meer over te zeggen heeft, Van Staveren zegt dat er meerdere opvattingen bestaan maar in de dominante economische opvatting gaat het om de toewijzing van schaarse middelen. Sheikh ziet de economie als een kracht, een vliegwiel dat van alles in beweging zet, zoals op de financiële markten gebeurt die ook de recente politieke ontwikkeling in Egypte meteen in de berekeningen betrekt.

De relatie tussen economie en identiteit wordt volgens Van Staveren gelegd door de homo economicus die alleen in het eigen belang handelt. Verhaeghe noemt identiteit een constructie, waarin verhoudingen centraal staan, zoals die tussen samenwerking en egocentrisme: de homo economicus representeert de laatste pool en biedt een beperkt beeld van de mens. Sheikh zegt dat het neoliberalisme zich van zijn slechtste kant laat zien als het niet gedempt wordt door morele aspecten, zoals in Rusland na het communisme. Hij denkt dat de ergste uitwassen gewoonlijk worden beperkt door sociale tradities. Het gesprek gaat later nog over de positie van Nederland tussen het Angelsaksische en het Rijnlandse model en de verzachtende invloed van de verzorgingsstaat op de neoliberale praktijk. Volgens Verbrugge suggereert het neoliberalisme dat het zich onthoudt van morele criteria, maar alleen praktische oplossingen biedt.

Op de vraag van Polak wie we waren voor de homo economicus, antwoordt Verhaeghe vanuit zijn vakgebied dat de mens ingebed was in een groep, terwijl ik zelf de kant op zou gaan van de politiek en de burger zou noemen. Wel vindt Verhaeghe taal een belangrijke factor, die de invloed van de economie op onze identiteit weergeeft, zoals het belang om te investeren in onze relaties. Ook het denken over onderwijs vindt slechts in een economisch discours plaats.

In plaats van in te gaan op deze belangwekkende gedachte, de hersenspoeling die tot in de vezels van de taal doordringt, blijft het gesprek aan de buitenkant met de vermarkting en de crisis, die ons volgens Van Staveren lessen leert en volgens Sheikh tot burgerinitiatieven leidt om met elkaar samen te werken. Verbrugge is waakzamer. Hij ziet in dat we allemaal concurrenten van elkaar geworden zijn. Verhaeghe noemt het neoliberalisme ziekmakend hetgeen door de crisis alleen maar wordt versterkt. Hij wijst op het onverantwoorde gedrag van Westerlingen om over de ruggen van de stewardessen heen goedkoop te vliegen en in collectieve zin op het gebrek aan leiding door de politiek, hetgeen Verbrugge in zijn afsluiting brengt tot zijn opmerking over hetgeen we belangrijk vinden.

Alsof er geen enkele urgentie is, alsof de bevolkingen niet overal lijden onder de crisis en de toplaag niet steeds rijker wordt. De vraag moet luiden wat we eraan moeten doen om de politiek weer de macht terug te geven, hoe de nauwe verstrengeling tussen politiek en economie te voorkomen, hoe ons denken te bevrijden van slogans die door de reclame en de media over ons worden uitgestort, zoals over economische groei (wellicht het thema van de volgende week). Als het van Het Filosofisch Kwintet moet afhangen, praten we door tot we door het neoliberalisme zijn opgeslokt.

Hier ook andere reacties op Facebook.

   
   


Geen opmerkingen:

Een reactie posten