Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 14 juli 2013

Het Filosofisch Kwintet, aflevering 5: Identiteit en beeldvorming, Human, 14 juli 2013





Ik verwachtte dat het vanwege het onderwerp beeldvorming een moeilijk te volgen uitzending zou worden, maar dat viel mee. Van te voren werd op Facebook druk gediscussieerd over de vraag naar ons zelfbeeld, dat vooral afhankelijk zou zijn van een ander, maar de psychologische theorieën die daaraan ten grondslag liggen, kwamen in het gesprek met drie filosofisch geschoolde gasten niet ter sprake.

Clairy Polak noemde deze laatste keer het voorbeeld van een mediacampagne voor de beste verkoper van Nederland, bedoeld om het vertrouwen in de Nederlandse economie en elkaar een zetje te geven. Wat vinden haar gasten daarvan? Ike Kamphof kan zich vinden in positieve campagnes maar houdt er niet van als vertrouwen in lijstjes wordt vastgelegd. Renée Boomkens ziet het als een propaganda-actie van BV Nederland en zijn Vlaamse collega Bart Pattyn vindt dat vertrouwen niet kan worden aangepraat. Ad Verbrugge tenslotte zegt dat de beeldvorming rond een probleem gemakkelijker aan te pakken is dan het probleem zelf en voert daarmee naar het hart van het onderwerp van vandaag.

Running gag voor een tijdje is de glimlach van een bakkersmeisje, dat nooit de kwaliteit van het brood kan vervangen maar dat wel de klant kan aansporen om terug te komen of een luxe broodje erbij te nemen. Het beeld en de werkelijkheid. Kamphof wil die twee niet te ver uit elkaar halen. Op de vraag van Polak naar het belang van het beeld antwoordt Pattyn dat vooral populistische partijen de burger graag het gevoel geven dat ze erbij horen en dat anderen, zoals bijvoorbeeld islamieten, slecht zijn. Dit soort wij-zij denken komt in de uitzending vaak terug en hoort bij beeldvorming, hoewel dat volgens Pattyn niet noodzakelijk is.

Volgens Verbrugge voert de tegenstelling tussen beeld en werkelijkheid terug naar Plato. Boomkens merkt op dat de huidige beeldcultuur de identificatie versterkt maar dat iedere identificatie iets kunstmatigs in zich draagt. Op de vraag van Polak hoe een held gecreëerd wordt, antwoordt Pattyn dat groepsemotie daarbij een grote rol speelt. De groep kan een held die niet (meer) aan de gewenste vereisten voldoet, laten vallen. De media speelt volgens Kamphof hierin een belangrijke rol. Het is een wat tijdloze discussie. Polak wil naar de actualiteit maar de gasten werken niet echt mee. Verbrugge komt met een uitspraak van Hegel (zie foto) dat er voor een kamerdienaar geen held bestaat, waarmee hij wilde zeggen dat de held alleen door het ver van de persoon afstaande publiek gezien kan worden.

Boomkens doet een poging om oorzaken te geven voor de veranderde identiteit van de Nederlander. Hij zegt dat men in de internationale verhoudingen niet meer op de oude standpunten kan blijven staan. De commercialisering van de massamedia heeft daarnaast bijgedragen tot andere verhoudingen. Vroeger keek iedereen naar dezelfde televisieprogramma en praatte daar de volgende dag over. Inmiddels in het medialandschap versnipperd. Pattyn zegt dat dat laatste wel meevalt. Men kijkt toch vooral naar programma’s waar iedereen naar kijkt.
Volgens Boomkens heeft men de vrijheid anders om te gaan met de bedoelingen van de televisiemakers. Kamphof ziet in de opkomst sociale media een andere opstelling van de gebruiker, al is de, ooit door de hippies gehoopte individualisering via de personal computer geen werkelijkheid geworden maar opgeslokt door commerciële krachten.

Polak wil nog weten of de identiteitsbeelden van tegenwoordig iets teweegbrengen, bijvoorbeeld de slogan bruggen slaan waarmee het nieuwe kabinet van start ging (een term overigens die onder taalkundigen nog tot de nodige discussie zorgde, zie hier), maar alleen Pattyn gaat hierop in en snijdt een belangrijke kwestie aan, namelijk de verhouding tussen publieke en private belangen. Het publieke zaak kan nooit door private instellingen gediend worden. Eerder was in het publiek ontzag voor publieke leiders maar door hun exposure in de media zijn die niet krachtig genoeg meer. Mensen moeten vertrouwen hebben in de zaak voor ze daarin willen investeren en moeten ervan uit kunnen gaan dat anderen daarmee geen verkeerde bedoelingen hebben, maar zover zijn we nog niet. Wat dat betreft zitten we volgens hem in een impasse.  

Boomkens meent dat mensen door alle nadruk op beeldvorming zich bewust zijn geworden van de werking ervan en dus daar ook doorheen kunnen prikken. Klokkenluiders zijn hiervan een goed voorbeeld. Ze laten zien dat we zelf de regie in handen kunnen nemen. Verbrugge acht de situatie waarin we ons bevinden ambivalent. Het effect van de activiteit van een leraar op zijn school is heel anders dan de werking van zijn activiteiten in de sociale media.    
Pattyn denkt dat macht tegenwoordig door marketing in stand wordt gehouden. Er zijn geen verantwoordelijke personen die we kunnen aanwijzen voor misstanden, maar er is sprake van een dynamiek die zichzelf in stand houdt, waarbij ook het vijandsdenken altijd een rol speelt.

Tenslotte mag Verbrugge er weer een eind aan breien. Op de vraag van Polak wie we nou
eigenlijk zijn, antwoordt hij dat we kinderen van onze tijd zijn die te maken hebben met het
verleden, maar ook iets eigens in te brengen hebben. Hij noemt het een belangrijk inzicht dat
er verschillende krachten inwerken op onze identiteit.   

Hier meer over de uitzending op de Facebook pagina van Het Filosofisch Kwintet, dat overigens ook het publiek nog vraagt naar thema’s voor het volgende seizoen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten