Het wordt traditie om tweejaarlijks op de sterfdag van Willem Bilderdijk zijn gedachtenis te vereren met een lezing. Het Bilderdijkgenootschap zet zich in om daar een mooie gebeurtenis van te maken. Dit jaar was er behalve een boekpresentatie, een kranslegging en een receptie ook nog een diner voor Bilderdijkianen met gerechten uit de tijd van Nederlands grootste negentiende eeuwse dichter.
Hoofdschotel was echter de voordracht van Peter van Zonneveld in de Grote of Bavokerk in Haarlem. De titel van zijn lezing was Tumult en tragiek. De tijd van Bilderdijk. Ter inleiding zei Van Zonneveld dat Bilderdijk, die leefde van 1756 tot 1831, zich van kinds af aan een vreemdeling voelde, een sterk doodsverlangen bezat en hypochondrisch van aard was.
Het tumult heeft te maken met de politieke toestand die Bilderdijk na zijn geboorte aantrof. De tweede helft van de achttiende eeuw was een tijd een economische achteruitgang. Prinsgezinden ofwel orangisten stonden tegenover patriotten. Bilderdijk was een orangist en stond daarin nogal alleen. Als advocaat nam hij het op voor arme orangisten, zoals de volksvrouw Kaat Mossel. In 1785 trouwde hij met Catherina, die hem vijf kinderen schonk. Hij steunde stadhouder Willem V, die in 1795 vluchtte toen de Bataafse republiek werd uitgeroepen. In datzelfde jaar ontmoette hij zijn grote liefde Wilhelmina in Londen en scheidde van zijn eerste vrouw. Hij gaf les aan Lodewijk Napoleon, die hem benoemde tot bibliothecaris. Of dat lesgeven echt vruchten afwierp is de vraag. Van Zonneveld memoreert de anekdote dat Lodewijk Napoleon bij zijn benoeming tot koning zei dat hij de konijn van Holland was geworden.
Twee jaar later wordt Willem I de eerste koning van de Nederlanden. De laatste vier levensjaren woonde Bilderdijk in armoedige omstandigheden in Haarlem onder het pseudoniem Graaf van Teisterbant. Tenslotte nam hij zijn intrek op de Grote Markt op de plaats waar zich nu de Brinkmann passage bevindt. Toen zijn eerste vrouw Catherina stierf was dat een enorm verlies. Willem ging nog meer aan de opium. Hij stierf op 75-jarige leeftijd. Nicolaas Beets stond aan zijn graf dat zich in de kerk bevindt waar de lezing wordt gehouden.
De tragiek slaat op de enorme armoe, ziekte en (kinder)sterfte in de eerste helft van de negentiende eeuw. Het verschil tussen rijk en arm was enorm. Het was de tijd van de bedelaarskolonies en Rumfordse soep, die veel gezonde granen en gort bevatte. Epidemieën als tyfus maaiden een deel van de bevolking neer. De hygiëne was slecht. Nederland moet worden voorgesteld als een derde-wereldland, zegt Van Zonneveld.
Hij haalt een voorbeeld aan uit de Camera Obscura over de dood van een jong dochtertje.
Ook Bilderdijk werd dat leed niet bespaard. Van de vijf kinderen uit eerste huwelijk overleefden er slechts twee. De jongste stierf waarschijnlijk door opiumvergiftiging omdat men gewoon was de speen in opium te dopen. Van de acht kinderen uit zijn tweede huwelijk met Wilhelmina was het niet beter gesteld.
Tenslotte deelt Van Zonneveld zijn kennis van de inboedel uit het huis van Bilderdijk aan de grote markt. Hij heeft die verkregen door de uitgebreide inventarisatie van een ijverige Haarlemse ambtenaar. Hierdoor kan Van Zonneveld die bezig is met biografie over Bilderdijk zich beter inleven in zijn onderwerp.
Tenslotte memoreert Van Zonneveld dat Bilderdijk niet alleen in een moeilijke tijd leefde maar daarnaast zelf tegendraads en eigenzinnig was. Zijn aanleg en karakter vergrootten zijn onvrede. Hij kon gezondheidsproblemen en persoonlijke rampen opblazen tot buiten proportie. Bulderdijk was zijn bijnaam. Zijn sterke doodsverlangen kwam vaak terug in zijn gedichten. Als gelovig mens verlangde hij naar de vereniging met zijn kinderen die hij tussen hemel en aarde zag zweven en op hem wachtten.
Vóór de kranslegging op het graf in de kerk toonde de Haarlemse stadsdichter George Moormann nog de nieuwe uitgave Bij Haarlems Bul-gebulk van Zingende Zaag- producties dat hij meteen uitreikte aan de wethouder van Cultuur, aan Peter van Zonneveld en aan Marita Mathijsen die de vorige lezing, twee jaar geleden, verzorgde.
Ondanks de kou was de sfeer mooi en de woorden verwarmend.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten