Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 13 maart 2018

Recensie: Het naderen van een brug (2016), Roel Bentz van den Berg


Ingenieuze en taalvaardige vorm om de dood in het leven terug te brengen

Twee jaar geleden werd ik gegrepen door een gesprek dat Wim Brands met Roel Bentz van den Berg had over zijn nieuwe roman Het naderen van een brug. Daarin ging het over de plaats in ons leven die wij voor de doden gereserveerd hebben en daarnaast ook over de innige verhouding tussen het leven en toneelspelen. Bentz van den Berg was kind van een toneelspeler en zag hij voor zijn ogen dat rollen werden ingevuld en weer afgelegd, waarmee een duidelijke verbinding tussen acteren en de dood gelegd wordt. In de roman Het naderen van een brug wordt de lezer wat beide opzichten betreft niet teleurgesteld. We zien heel duidelijk hoe het is om na de dood nog altijd deel uit te maken van het leven, zonder echter nog invloed daarop te kunnen uitoefenen en we maken ook mee hoe de hoofdpersoon zich voorbereidt op de solovoorstelling Hamlet, die voor zijn vader ooit het einde van zijn carrière betekende.

Dat laatste is ook echt gebeurd, vernam ik in bovengenoemde gesprek. Tijdens zijn rol in Hamlet werd Han Bentz van den Berg geattaqueerd door een man met een lange zwarte jas uit het publiek, hetgeen hem zo’n dreun gaf, dat hij daarna niet verder kon als acteur. In de roman neemt Mark, de zoon van deze acteur, de taak op zich om wraak te nemen op de aanval van zijn vader en wel door middel van een solovoorstelling, een idee van regisseur Koetsier. Dat heeft echter heel veel voeten in de aarde. Mark wordt door Koetsier sterk in een bepaalde richting geduwd en krijgt van dromendeskundige Lisa te horen dat hij de rol een meer persoonlijke invulling moet geven. Daardoor raakt Mark alleen nog maar meer het spoor bijster. Hij ziet op een bepaald moment tijdens een repetitie zijn jeugdvriend Rigter in de zaal zitten en raakt daarvan in de war. Hij beschouwt het als een vloek om het overbewustzijn van een coulissenkind te hebben meegekregen en zegt tegen zijn vrouw Helen, zelf ook een dochter van een acteur en daardoor jaloers op andere mensen die samenvallen met zichzelf, dat hij er een tijdje tussenuit gaat, maar verschanst zich in een leegstaand huis tegenover hun eigen woning, om als door een spiegel naar zijn eigen leven te kijken. De spiegeling komt vaker dan eens in de roman aan de orde. Je zou kunnen zeggen dat de hele roman één grote spiegel is, die doden en levenden in dezelfde mist gevangen houdt.

Het begin van de roman is erg sterk met een spreekbeurt van Helen tijdens het afscheid uitvaart van haar man. Heel uitgebreid gaat Bentz van den Berg in op haar gedachten en gevoelens terwijl ze op het katheder staat om de mensen, waaronder Koetsier, toe te spreken. Helaas komt er door alle herinneringen en flarden van betekenisvolle muziekteksten niets uit haar mond, maar zij wekt daarmee wel haar overleden man in de figuur van Mark’ tot leven, die zich verbaast over de snelheid waarmee hij buitenspel gezet is en dicht bij haar wil blijven. De gang van zaken tijdens de crematie doet hem denken aan het open gaan van het doek tijdens een toneelvoorstelling, alleen gaat het doek hier open voor het einde. Helen wordt later door een collega van Mark overgehaald van huis te veranderen en krijgt daardoor in een periode van rouw - ook nog over het verdwijnen van haar zus Zsa Zsa – tegelijk weer andere problemen voor haar kiezen die ze op een rigoureuze wijze wil oplossen. Op het eind besluit ze een stapje terug te doen om daarmee meer overzicht te houden.

Bentz van den Berg heeft het nogal plotloze verhaal op een mooie wijze gecomponeerd en ook op zinsniveau valt er, al is het soms met de nodige moeite, veel te genieten. Aan de andere kant is de thematiek complex, werken de afwisselende stemmen van Helen, de dode en de levende Mark een fragmentarisch beeld in de hand waarmee het lijkt alsof de lezer in een eindeloze droom terecht is gekomen. De uitweidingen en opsommingen zijn soms wel erg ver doorgevoerd, zoals in een fragment waarin Mark’ op het desolate terrein komt waar Mark aan zijn eind gekomen is en waar ook lotgenoten van Mark’ rondwaren:

In de hoop dat er ergens nog iets bruikbaars te vinden zal zijn tussen alle losse eindjes, verbleekte beelden, ingeslikte woorden, verbroken verbindingen, verdrongen herinneringen, verkeken kansen en aan de straat gezette dromen die daar met wagonladingen tegelijk worden gedumpt.’ 

Na afloop blijft toch vooral bewondering over voor een auteur die zo’n ingewikkeld onderwerp op zo’n ingenieuze en taalvaardige manier over het voetlicht weet te brengen.

Hier mijn verslag van het gesprek van Wim Brands met Bentz van den Berg.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten