Dit pamflet roept op tot debat en uitwisseling binnen de context van een literair debat dat
moet zijn gehouden in De Balie in 2008. Ik ken de uitkomst daarvan niet, maar doe daar, ook al is het wat laat, graag aan mee.
Van Weelden schetst de toestand in het literaire veld. Door de marktwerking ofwel het marketingeffect krijgen in de boekhandel enkele boeken veel aandacht krijgen en vele weinig. Chris Anderson baseerde daarop zijn theorie van de lange staart. Aan de kop bevinden zich de bestsellers, daarna is er een middenmoot en vervolgens een lange staart van vele boeken die in de supermarktachtige wereld met een sterk bedrijfseconomisch karakter matig tot slecht verkopen. Van Weelden was zelf blij dat hij tweeëntwintig jaar geleden geld kon verdienen met iets wat hij toch al wilde doen, maar het is geen vetpot en hij ziet ieder boek als een investering in overleven.
Uitgevers hebben weinig invloed meer, als een boek de deur uit is. Niet de criticus - iemand anders dan een boekbespreker - maar de in- en verkoop bepalen het lot van de schrijver. Over die criticus zegt Van Weelden het volgende dat zo mooi is, dat ik helemaal citeer:
‘Idealiter was het een onafhankelijk denker, een essayist die als deskundige en liefhebber literatuur begreep en daar op een eigen en pakkende manier over kon schrijven, maar vooral iemand met een eigen idee over literatuur, over de traditie, over de manier waarop literatuur deel uitmaakte van de bredere cultuur en de maatschappij, over de verhouding tussen de literaire werken en het leven van schrijvers en lezers. (…) Als de criticus literatuur besprak, dan ontleende het stuk zijn gezag aan de mate waarin hij erin slaagde het boek in kwestie in verband te brengen met zijn eigen ideeën over wat literatuur was of kon zijn, en vooral met helder geformuleerde inzichten over het menselijk leven, de menselijke natuur, de maatschappij, kortom, zijn gezag viel samen met zijn passie en deskundigheid als letterkundige en met het belang van zijn intellectuele duiding van wat er in de literatuur – en niet alleen in dit ene werk – gebeurde.’
Deze criticus is verdwenen, zegt Van Weelden, maar of we daar rouwig over moeten zijn in onze mondige maatschappij waarin iedereen zelf weet wat goed voor hem is, is de vraag. Kees Fens was de laatste die, in stijl, bescheiden en weemoedig, het licht uitdeed. In ieder geval heeft internet de verhoudingen veranderd. Het vormt vooral een netwerk voor poëzie.
Van Weelden wil niet het hoofd buigen voor de markt en de traditionele media. Literaire uitgevers dienen andere modellen ontwikkelen in een tijd die overeen komt met de long tail-theorie, waarbij aan de staart van de boekverkoop nog vele goede maar matig verkopende titels hangen.
Voor de strategie uit het vermarkte getto reserveert Van Weelden de term aanvallend spel:
hij zoekt het niet in straatrumoer of het direct en vermakelijk literair verwerken van actuele maatschappelijke en politieke kwesties, maar in kennis van de wereld, het leven en de menselijke geest die is opgeslagen in producten van de menselijke verbeelding. Literair schrijven is voor hem een combinatie van afstand nemen van de wereld en betrokkenheid op alle delen van het leven en de cultuur. Hij mijmert over een project op de Zuidas waarbij hij als schrijver met een typemachine onder de arm het moderne zakenleven vastlegt en hij kan ook lyrisch worden als het gaat om het ontwikkelen van een manier van schrijven die de dynamiek verbeeldt tussen gecultiveerde - en popcultuur.
In dit pamflet komen, zegt hij, twee lijnen samen: zijn gedachten over de positie van de literatuur in de cultuur én hoe men die kan versterken. Het begrip deelgenoot brengt die lijnen bij elkaar.
Er is meer dan de boekhandel alleen, zegt Van Weelden. Er zijn weblogs, schrijfcursussen en leesclubs, zelfs ondersteund door NRC die een literaire gemeenschap wil opzetten. Hij bespreekt activistische initiatieven zoals die van The New Press en The progressive Bookclub.
In Nederland kan het aloude en gerespecteerde literair tijdschrift De Gids een bijdrage leveren aan modernisering door het verspreiden van de inhoud van oudere jaargangen via de dbnl, door het tegelijkertijd oprichten van een forum en mogelijk ook via printing on demand. Terwijl Van Weelden zijn plannen ontvouwt, ziet hij de lezer schamper glimlachen. Maar hij gaat door. Spui25 vormt een knooppunt tussen netwerken van activiteit en informatie. Naast op openbaarheid gerichte initiatieven kan de vitalisering ook meer informeel geschieden via genootschappen en dat gebeurt ook al. Het gaat erom deelgenoot te worden en met afstand van de markt en de oude media de eigen vrijheid uit te buiten. Dat klinkt strijdvaardig en moedig en voelt beter dan slaafs naar de piipen van de markt te dansen. Ik doe mee.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten