Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 30 juli 2016

Journey to the Maggot Feeder (2015), documentaire van Priit Tender


Een sprookje ondergaan is beter dan begrijpen

De Estlandse filmmaker Priit Tender maakte een animatie van een oud Russisch sprookje, dat in het Nederlands De madenkweker heet en raakte zozeer in de ban van het verhaal dat hij de wereld af reisde om de betekenis ervan te achterhalen. Het verhaal is afkomstig van de Chukotka, een volk dat in het uiterste oosten van Rusland woont, tegen de Beringstraat aan en dat uit rendierenhoeders en zeehondenjagers bestaat. Aan het eind van de reis gaat Tender naar het gebied toe om vast te stellen dat de omgeving een fraaie achtergrond voor zijn animatiefilm zou zijn.

Het sprookje gaat over een jong stel dat op de ijsvlakte woont en geen kinderen kan krijgen. De man, een zeehondenjager, bouwt daarom een put waarin hij maden kweekt door ze te voeden met zeehonden. Zijn bedoeling is om zijn vrouw in de put te gooien, maar die doorziet, geholpen door een spin, zijn plan en ziet dat de man in de put valt.

We beginnen in Tallinn. Tender toont de vrouwelijke acteur die lijntjes in haar gezicht heeft om aan te geven hoeveel ontbering ze heeft doorstaan. Hoe meer lijntjes zo’n vrouw had, hoe meer pijn ze kon doorstaan. In Tartu duikt hij in een archief met oude volksverhalen. De archivaris is onbekend met het sprookje maar kent wel andere verhalen over een stel dat geen kinderen kon krijgen. Hij zegt dat sprookjes bedoeld waren voor jongeren om ze voor te bereiden op de volwassenheid. De inhoud gaat daarom over echte problemen waar ze mee te maken krijgen. Terug in Tallinn praat Tender met een psychotherapeute die een en ander uitlegt over de beperkte zicht van de twee personen in de animatie (zie foto). Dan kan men alleen nog doorgaan op de ingeslagen weg en wordt alles zinloos. De man schuift de schuld af op zijn vrouw en probeert haar te doden in een madenhoop.

In Londen praat Tender met schrijfster Deborah Levy die in Wenen is geweest en daar een Freudiaans artikel heeft gevonden over De madenkweker, waarin het huwelijk als een bron van problemen wordt voorgesteld. Levy denkt dat het een verhaal voor vrouwen bedoeld is, want de vrouw maakt, in een poging om te vluchten, de man gek door haar muiltjes als erotische objecten in het rond te laten slingeren. Ze krijgt hulp van boven in de vorm van een geluksspin, die haar tenslotte met diens zoon laat trouwen. Tender ontmoet in de Royal Academy of Arts zijn collega Joan Ashworth die hem vertelt dat Freud een belangrijke figuur is voor studenten aan de academie. Tender vertoont zijn animatiefilm aan een groep studenten en krijgt onder andere als feedback te horen dat de vrouw te passief zou zijn, waarop Tender zegt dat hij zich aan het verhaal hield.

In Sint Petersburg bezoekt hij een vrouw van de Chukotka, die de taalkunde van haar volk doceert en aan gewichtsheffen doet, dit naar aanleiding van de ziekte tuberculose die haar een jaar lang in bed hield. Tender vraagt of daar nog steeds moppen over haar volk gemaakt worden en dat is inderdaad het geval. In een etnografisch museum bekijken ze afbeeldingen van sprookjes op walvistanden. De docente vertelt dat haar volk matriarchaal georganiseerd was en dat men een gast een nacht bij de gastvrouw liet om de bloedlijnen te vermengen. Tender hoort ook keelzangeres Olga Lelykai een performance doen, die ook meewerkt aan de animatiefilm. Ze zegt daarover dat men de botten niet in de kuil liet liggen en dat de spin een verbinding vormt tussen de hogere en de lagere wereld.

Tenslotte reist Tender naar het gebied zelf. Een oude vrouw is de sprookjes vergeten en ook de liedjes maar een ander zingt zonder schroom. Een man zegt dat men elkaar vroeger verhalen vertelde, terwijl men tegenwoordig televisie kijkt, een vrouw vertelt een verhaal dat lijkt op De madenkweker. Het brengt Tender tot de uitspraak dat de vorm kan verschillen maar dat de strekking hetzelfde blijft. Een man die verslaafd was aan alcohol ziet de maden als een symbool van zijn verslaving, die de persoon opvreten. Tender ontdekt dat de portretjes op de grafstenen lijken op de gezichten in zijn animatiefilm en dat de kuilen waarin men het zeehondenvlees bewaarde een fraaie indruk geven van het sprookje dat, zoals het fragment over de buidel die de vrouw van de spin niet mag openen, voor meerdere uitleg vatbaar is. Hij eindigt ermee dat we het sprookje beter kunnen ondergaan dan proberen te begrijpen.  

Hier de trailer, hier een andere fraaie animatie film van Tender, Rebasenaine geheten, hier The Web van Joan Ashworth uit 1987, hier The old man and the sea (1951) van Hemingway door Aleksandr Petrov.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten