Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 10 november 2016

Robbert Dijkgraaf over Zwarte gaten, DWWD University, 27 november 2015


Dorsvloer vol confetti was zijn tijd vooruit

Theoretisch fysicus Robbert Dijkgraaf is al voor de vijfde keer te gast in de Gashouder van de Westergasfabriek. Na colleges over De oerknal, Het allerkleinste, Einstein en Het oneindige gaat het dit maal over Zwarte gaten. Dit onderwerp is vandaag de dag in het nieuws vanwege onderzoek van de Amsterdamse natuurkundige Erik Verlinde. Wellicht biedt het college van Dijkgraaf een opstapje om de nieuwe theorie van Verlinde beter te kunnen begrijpen.

Zwarte gaten hebben een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Dat geldt niet alleen in (teken-)films, maar ook in het echt. Ze zuigen materie op en zelfs licht. Van de bibliotheek van Dijkgraaf blijft niets over als die in zo’n gat verdwijnt. De zwaartekracht, die voorwerpen aantrekt, is zo groot dat die verschrompelen tot loodzware vormen. Atomen worden zo compact dat ze de grootte hebben van een speelgoedautootje maar wel de zwaarte van een gewone auto.

Dijkgraaf onderscheidt drie soorten sterren: klein, medium en groot. De grote sterren leven het kortst en het meest onstuimig. De kleine, zoals onze aarde, die halverwege zijn leeftijd is, zal uitsterven als de zon warmer wordt en de oceanen verdampen. De as van de zon zal door de zwaartekracht samengeperst worden tot een witte dwerg.

De medium sterren zenden radiogolven uit. Iedere planeet heeft zijn eigen klank. In 1967 ontdekte een Engelse astronome een signaal uit de ruimte en wekte daarmee interesse naar buitenaards leven. Zou het kunnen dat wij zelf bestudeerd worden? Inmiddels gaan we ook zelf op zoek, onder andere naar leven op Mars dat water gekend heeft. De maan van Jupiter bevat ook water in het binnenste van zijn dikke ijskorst, zoals Dijkgraaf met een boormachine in een ijsbol vaststelt. Daarnaast ging de ruimtesonde Keppler op zoek naar exoplaneten.  

Het in 1967 gehoorde signaal uit de ruimte noemen we een pulsar. Het is het gevolg van draaiingen voortkomend uit het samenpersen van atomen van een medium grote ster. Af en toe verschijnt er een nieuwe ster, een supernova genoemd. Het helder schijnende licht werd het laatst in 1604 waargenomen. Een explosie van een supernova gaat gepaard met een uiteenvallen van elementen die een voorwaarde zijn voor leven, dus ook in onszelf aanwezig zijn. In zijn college over De Oerknal sprak Dijkgraaf al van het sterrenstof waaruit we bestaan.

Dan de grote sterren: honderd jaar geleden kwam Einstein met de relativiteitstheorie. Volgens die theorie kan de tijd, afhankelijk van de positie die men inneemt, sneller of langzamer kan gaan en ij is de ruimte gekromd. Een hemellichaam doet de ruimte doorbuigen. De zwaartekracht is onbeperkt groot en kan ook licht naar binnen zuigen. De aarde kan daardoor teruggebracht worden tot een sleutelhanger met dezelfde zwaarte als hij nu heeft. Zwarte gaten worden omgeven door een horizon die als een waterval kan worden voorgesteld. Als men er dicht bij is kan men naar binnen gezogen worden.

In 1935 bedacht hij dat zwarte gaten met elkaar in verbinding kunnen staan door een zogenaamd wormgat, waarin geen reistijden bestaan en men kan tijdreizen. Dijkgraaf laat de clip Come into the world van Kylie Minogue zien waarin een poging wordt gedaan dit aanschouwelijk te maken: de zangeres raapt iets op dat ze eerder verloor.
Een zwart gat kan de ruimte verbuigen. We kunnen dit zien als het gat zich vlak bij een ster bevindt en deze opzuigt. Daarbij worden golven geproduceerd die wij kunnen opvangen. Hierdoor verandert onze kijk op de ruimte.

Stephen Hawking ontdekte in 1974 dat zwarte gaten ook licht kunnen uitstralen. Dat past in de quatummechanica als een gedoogbeleid in de natuur. Hij heeft dat vastgelegd in de film The theory of everything dat over zijn leven gaat. Hij verwierp het idee dat zwarte gaten grote slokops zijn. Het is eerder zo dat de bibliotheek van Dijkgraaf een soort confetti verspreidt. Daarmee was de film Dorsvloer vol confetti zijn tijd vooruit.

Hier mijn verslag van het college van Dijkgraaf over Het oneindige. Aan het eind daarvan link ik naar zijn eerdere drie colleges. Hier mijn bespreking van Dorsvloer vol confetti.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten