Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 5 november 2016

Het nieuwe van de oudheid, hoorcollege 1, Ineke Sluiter, 2013


Generaties als verbinding tussen oudheid en moderne tijd

Ik leerde de taalwetenschapper Ineke Sluiter kennen tijdens de serie Wetenschappers van de ziel van Coen Verbraak. In mijn verslag kwam zij er maar bekaaid van af. Ik hoop dit goed te maken met een college dat zij gaf over Generaties: ouders en kinderen, van Homerus tot Euripides. Ze legt daarin een verbinding tussen oude en nieuwe tijd, die zij voor ons van belang acht als we vernieuwingen willen doorvoeren. Ankeren noemt ze dat. Ze geeft er een voorbeeld van in onze tijd waarin elektrische auto’s met een aansluiting zijn uitgerust die op de plaats van de benzinedop zit. Dat maakt de overgang gemakkelijker Zo is het ook met ideeën. Ze verwijst naar de inauguratierede van Obama die aanknoopte bij waarden die sinds de onafhankelijkheid gelden. Volgens Sluiter wordt dit teruggrijpen op een gezamenlijk verleden gesteund door de biologische werkelijkheid, namelijk die van de schakels van de mensheid in generaties. Geslachtsregisters zien we in de godenwereld en in de bijbel. In het Nieuwe Testament grijpt men in omgekeerde richting weer terug op de stambomen uit het Oude Testament. Daarmee vormt de genealogie een verankeringspraktijk. In de Ilias van Homerus, geschreven in de achtste eeuw voor Christus, is ook van alles te vinden over de relaties tussen ouders en kinderen, zowel bij de Grieken als bij de Trojanen en zelfs bij de goden.

In het tweede deel van het college gaat Sluiter, die in 2010 de Spinoza prijs kreeg, daar verder op in. De Trojanen leefden in een stadsgemeenschap, terwijl de Grieken een militaire gemeenschap vormden en de antropomorfe goden een echo van de mensenwereld vormden. In alle drie werelden leefden zorgen over het verstoorde patroon tussen de generaties. De Ilias vormt een kringcompositie aangezien de vraag van Achilles om zijn geliefde terug te krijgen van koning Agamemnon later weerspiegeld wordt door de vraag van koning Priamus van Troje om zijn gedode zoon Hector terug te krijgen. Achilles voldoet uit empathie aan het verzoek van de treurende vader. Daarnaast moest Hector toezien dat zijn zoon Astyanax dood van de toren viel vanwege schrik voor de helm van zijn vader, waarmee de lijn tussen de generaties verbroken wordt. Reputatieschade speelt een belangrijke rol in de Oudheid en is een kernwaarde in de Ilias, zoals door Nestor wordt verwoord. Dit denken in generaties wordt volgens Sluiter door ons begrepen. Ze verwijst daarbij naar ons koningshuis waarbij de regeling van de troonopvolging van groot belang is. Men wordt zenuwachtig als daarmee iets mis gaat.

In het derde deel stapt Sluiter over op Medea, een tragedie van Euripides uit de vijfde eeuw voor Christus. Deze mysterieuze Medea kwam uit het Oosten en was een kleindochter van de zonnegod. Samen met Jason, die het Gulden Vlies veroverde, vluchtte ze naar Korinthe. Ze was des duivels toen Jason met een lokale prinses trouwde om zijn positie te verbeteren. Uit wraak doodde Medea haar kinderen. Sluiter doet een beroep op de cognitieve literatuurwetenschap om het drama te kunnen begrijpen. Ze illustreert de betekenis hiervan aan de hand van de Zuid Afrikaanse atleet Alex Pretorius, die eerst een heldenstatus verwierf maar later zijn vriendin doodschoot. Er zijn twee scenario’s om dit laatste te begrijpen: het kon een tragisch ongeluk geweest zijn of een kwestie in de relationele sfeer. De cognitieve literatuurwetenschap gaat uit van een actieve rol van de lezer c.q. toeschouwer. Gedachtenlezen is een onderdeel daarvan. Aan de lopende band vormen we hypothesen over het gedrag van onze medemensen. Dat gebeurt ook in Medea. De moeder zelf rationaliseert de moord op haar kinderen. Ze bespot Jason vanaf de zonnewagen. Sluiter verwijst naar de Britse historicus Christopher Gill die overeenkomsten zag tussen Achilles en Medea, die beiden sterke ambities koesterden. Achilles trok zich terug uit de strijd tegen de Trojanen, Medea vermoordde haar kinderen, ook al leden ze daar beiden onder.

De toon van de colleges is nogal saai, hoewel Sluiter met de nodige grapjes lichtheid in de taaie stof probeert te brengen. Haar veronderstellingen over het belang van generaties kunnen onderwerp van discussie zijn. Als ik het goed zie wordt de afkomst van minder belang naarmate de wereld kleiner wordt en iedereen steeds meer als individu gezien wordt.

Hier de site van Home Academy met meer informatie over de vier colleges, hier mijn verslag van de serie Wetenschappers kijken in de ziel, hier meer over de Spinozaprijs aan Ineke Sluiter.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten