Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 22 oktober 2012

Oek de Jong over Pier en oceaan, VPRO-boeken, 21 oktober 2012


Wim Brands toont de twee delen van Pier en oceaan en zegt dat hij met Oek de Jong gaat praten over de totstandkoming van de roman en hoe Nederland veranderde in de beschreven periode tussen 1944 en 1971.

De Jong heeft eraan gewerkt vanaf 2004, met een onderbreking voor De wonderen van de heilbot, dus in totaal zo’n vijf, zes jaar. Het begon met het Goese Sas, het uit 150 bladzijden bestaande middendeel van de vijf, een sluisplaats ten noorden van Goes, waar De Jong leerde zwemmen in ijskoud water. Vervolgens klapte het verhaal open tot een familiegeschiedenis en een portret van Nederland.

Brands vraagt wanneer hij die ambitie kreeg.
De Jong was vanuit een ander boek hierin terechtgekomen. Met Abel Roorda als hoofdpersoon was hij zijn herinneringen aan het Goese Sas aan het losweken.

Je herlas ook Proust, weet Brands.
Niet doelbewust, antwoordt De Jong. In Hokwerda’s kind was Tolstoj zijn inspiratiebron. Daarna kwam hij terecht bij Op zoek naar de verloren tijd, waarin hij op zijn 25-ste was vastgelopen. De dood van zijn moeder in 2004 was ook een belangrijke drijfkracht voor Pier en oceaan. Proust kwam ook op gang na de dood van zijn moeder. De Jong kwam in een andere leeftijdsfase. Voordien richtte hij zich meer op zijn vader met wie hij meer gemeen heeft.

De Jong wilde, net als Vestdijk en A.F.Th. van der Heijden, drie generaties in het boek beschrijven. Een kind zit de eerste zeven jaar in het energieveld van de ouders, die daarmee een sterke invloed uitoefenen. De generaties geven het leven aan elkaar door. Het huwelijk van de ouders vormt daarom een belangrijke verhaallijn. Abel zit eerst nog in de baarmoeder. Moeder Dina vlucht, ongewenst zwanger van haar man die in militaire dienst is, op haar 27-ste uit Breda naar Amsterdam. Ze had al in 1952 een lesbische verhouding met een directrice van een kindertehuis in Zandvoort waar ze temidden van kinderen van criminelen en NSB-ers werd grootgebracht. De Jong deed daar onderzoek naar.

De tweede, meer algemeen historische lijn beschrijft de breuk in de samenleving in de jaren vijftig, die doorzette in de jaren zestig. De Jong beschrijft de geschiedenis zonder veel historische feiten te noemen, omdat die gauw clichématig worden ingevuld in het hoofd van de lezer. Wel schrijft hij over tastbare zaken die de maatschappelijke verandering aantoonden, zoals het gebruik van hoeden en petten, waarmee het standsverschil aangegeven werd. Hij deed daartoe veel fotoresearch. Eind jaren vijftig zag men veel hoeden en petten op foto’s voor het Centraal Station in Amsterdam, vijf jaar later waren die weg. De Jong gebruikte de informatie niet om een auto-biografie of anekdotiek te schrijven, maar een verhaal.

Tijdens de begrafenis van het vierde kind van Dina, een levensfeit dat ook in het gezin van De Jong voorkwam, had zijn vader geen hoed op, maar geneerde zich daar volgens eigen zeggen wel voor. De Jong had tijdens het schrijven een werkrelatie met zijn vader die eerder leraar was en een goed geheugen had. In Dokkum werd hij nageroepen als hij door de stad fietste met een pet op. Het was not done dat een intellectueel een pet droeg. Waarmee men het standsverschil zelf in stand hield, zegt Oek de Jong erachter aan.

Abel komt uit een gelovig milieu. Hij wordt opgevoed met oud testamentische verhalen en ziet het Concertgebouw in Amsterdam vanuit Oud-Zuid aan als een tempel. De Jong had al op zevenjarige leeftijd zijn twijfels over de bijbelse God als hij met een bos pinksterbloemen naar huis liep en zich niet kon voorstellen dat een man vanuit de hemel op hem neerkeek. Met vijftien, zestien jaar was zijn geloof voorbij, maar het had nog een lange nasleep. Hij bekvechtte met zijn vader die staatssecretaris was van de ARP.     

Tolstoj was een realist die de zichtbare werkelijkheid wilde beschrijven. Nabokov signaleerde dat Tolstoj voor het eerst in de negentiende eeuw over een bevalling schreef. Dat zegt volgens De Jong iets over de samenleving. Hoe die wordt weergegeven in romans.

Brands vraagt wat nieuw is in Pier en oceaan.
De doorwerking van de familierelaties, zegt De Jong.
Brands vraagt hem naar een scène waaruit dat blijkt. Hij heeft zelf al de masturbatiescène op het oog waarin Abel aan zijn moeder denkt en laat dit De Jong vertellen. Brands vraagt De Jong schoolmeesterig of het voor hem ongemakkelijk was dat te vertellen. De Jong zegt van niet. Hij heeft het immers zelf beschreven. 

Hier mijn bespreking van De wonderen van de heilbot, een verslag van de totstandkoming van Hokwerda’s kind.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten