Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 30 maart 2014

Dame met het witte hoedje (1997), documentaire van Aliona van der Horst



Je leven opofferen voor een idee

Volgens een recent artikel van Amnesty International lijkt het misbruik van de psychiatrie voor tegenstanders van Poetin weer in opmars. In haar debuutfilm portretteert Aliona van der Horst de oudere Russische Hanna Vasiljevna Michailenko uit Odessa die tussen 1980 en 1988 opgesloten zat in een psychiatrische inrichting van de KGB in Kazan omdat ze niet wilde infiltreren in de dissidentenbeweging, die van zich liet horen in de tijd van Breznjev. In fragmenten, afgewisseld met een interpretatie van een sprookje van Andersen, ontvouwt Hanna haar levensverhaal.

De documentaire begint met de stem van psychiater Semyon Gluzman die het sprookje De kleren van de keizer van Hans Christiaan Andersen toepast op de Russische situatie in de Sovjettijd, waarin spelregels golden zoals je mond houden over zaken die niet klopten. Dissidenten wilden die zaken juist in de openbaarheid brengen en riepen spreekwoordelijk dat de keizer bloot was.

In een volgende scene belt Gluzman Hanna over een symposium dat hij organiseert voor psychiaters over het misbruik in de psychiatrie en nodigt haar daarvoor uit. Hanna zegt dat ze komt als haar kunstgebit klaar is. Ze heeft last gehad van een kaakontsteking. Ze vertelt tegen de tandarts dat de deplorabele toestand van haar gebit te wijten is aan het vitaminegebrek tijdens haar gevangenschap. 

De stem van Gluzman vertelt dat het jongetje uit het sprookje dat uitriep dat de keizer bloot was, opgepakt werd door de KGB, schizofreen werd verklaard en opgesloten in een inrichting.

Aliona toont haar een foto van de inrichting in Kazan, die regelmatig in de documentaire opduikt. Hanna kan zich de afbeelding niet zo goed herinneren, daarvoor zou ze de plattegrond erbij moeten nemen, maar het brengt wel allerlei nare herinneringen boven. Bijvoorbeeld aan het afdelingshoofd die ook haar behandelaar was en die haar bruut verhoorde. Hanna kreeg neuroleptica toegediend die haar gestel ondermijnden en haar wankel en rusteloos maakten. Ze kon twee jaar niet praten of eten omdat haar kaak vast zat en haar tanden vielen uit. Als men geen pillen slikte, kreeg men injecties in de bil die ontstekingen veroorzaakten.

De stem van Gluzman vertelt dat Hanna op een school werkte en niet zweeg. Daarom werd ze uit het leven gehaald. Ze offerde zich op voor een idee.

Nog altijd is Hanna strijdbaar. Als ze met Aliona bij de ingang van de markt is en een verbod krijgt van de marktopzichter om te filmen, dient ze een klacht in bij de politiecommissaris. Tijdens haar opsluiting heeft ze veel geleerd van de willekeur, het idee dat een mensenleven niets waard was en daar verzet ze zich nog steeds tegen.

In haar huisje luistert ze naar verzetsliederen. Ze was ooit getrouwd maar haar man vluchtte toen hij hoorde dat de KGB achter haar aan zat. Ze vertelt dat ze zich in de gevangenis verloren voelde en zich wilde ophangen, maar dat niet deed uit angst dat ze gesnapt zou worden of verklikt en platgespoten naar een afdeling voor agressieve gevangenen zou worden overgebracht. Ze besloot te overleven om na te vertellen, bijvoorbeeld over de elektroshocks die een medegevangene kreeg, waardoor haar rechterhersenhelft uitgeschakeld werd.

Ze doet dit dan ook tijdens het symposium dat door Gluzman is georganiseerd. Ze vertelt over haar weigering om te infiltreren in de dissidentenbeweging en de noodlottige gevolgen daarvan, dit strijdbare mensje met haar onafscheidelijke witte hoedje.

De stem van Gluzman eindigt ermee dat de keizer uit het sprookje tenslotte dood ging en dat de slachtoffers en de beulen, die overbleven, inmiddels gewoon naast elkaar wonen. 

Hier Aliona zelf over deze boeiende documentaire qua vorm en inhoud.  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten