Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 16 mei 2012

Dubravka Ugresic over haar niemandsland, Lichtpunt, 13 mei 2012


Schrijfster in een duty free zone

De van oorsprong Joegoslavisch Kroatische Ugresic leest in de serie Tijdgenoten van de vrijzinnige Vlaamse omroep Lichtpunt een fragment voor uit Nationaliteit: geen (1993) waarin de hoofdpersoon in kleine stukjes uiteen valt. Het maakt niet uit of ze daar is of hier.

Hoezo die destructie van haar vroegere Joegoslavië? De behoefte om alles plat te branden? Haar gebrek aan instemming met de opdeling van Joegoslavië werd in Kroatië niet gewaardeerd. Ze protesteerde tegen de concentratiekampen en het verjagen van andere nationaliteiten. Het feit dat ze geen nationalistische gevoelens koesterde, hield een politieke beschuldiging in, namelijk van communisme. De Kroaten wilden opnieuw beginnen. Een onmogelijk project, zegt ze. Zij vertrok. Een fase van commercialisatie is ingetreden. Dankzij internet is de Joegoslavische cultuur bewaard gebleven.

De vraag is of een oplossing zoals in Tsjecho-Slowakije mogelijk zou zijn geweest met die drang tot destructie, stelt interviewer William van Laeken.

Ugresic zegt dat de bevolking werd gehersenspoeld door de leiders. Er heerste verwarring. De media zetten al tien jaar eerder aan tot oorlog. Het is een mythe dat men op vechten belust was. Het ging om de materiële toeëigening van de Joegoslavische eigendommen door enkelen. Het resultaat van de oorlog is maatschappelijke en sociale verdeeldheid.

Bent u ook schuldig?

Ugresic spreekt liever van een collectieve verantwoordelijkheid. Er was een lage frustratie tolerantie voor het fascisme. Ook zij deed daaraan mee. Karadzic was eerst een lachwekkend persoon. Later protesteerde ze, maar er werd niet meer naar haar geluisterd. Het zit in de aard van de mens, zegt Ugresic.

Was ze blij met de processen in Den Haag tegen de leiders?

Berechting zorgt voor gerechtigheid, maar, net als de processen tegen oude Nazi’s, niet meer voor een katharsis. Men heeft andere zorgen. Over de economie en de democratie. In Kroatië zijn een half miljoen werklozen op een bevolking van vier miljoen. Er is een grote bureaucratie met veel diplomaten, die allemaal moeten eten. Sinds 2004 is haar land, net als aartsvijand Servië, kandidaat lidstaat van de EU, maar ze weet niet of die straks nog wel bestaat. Ouderwetse begrippen hebben hun inhoud verloren. Noties als natie en democratie vallen uiteen. Wie regeert er? De bankwereld? Wie zitten er achter? Het zijn onzekere tijden.

In een fragment van een toespraak op een bijkeenkomst van vertalers neemt Ugresic het op voor buitenlanders. Een schrijver moet een beetje een buitenstaander zijn. Ze heeft daar haar eigen reden voor. Ze woont in een natieloze zone. Dat is eenzaam, maar het geeft ook ruimte.

Ze schrijft in het Servo-Kroatisch dat is uiteengevallen in drie talen. Van buitenaf gezien is het een wonder, zegt ze, dat ze nog schrijft, dat ze als schrijfster overleefde. Het is schizofreen om drie, vier talen te hebben, het begin van een zelfmoordproject. De machtsverhoudingen in de literaire wereld maken het moeilijk voor iemand uit een klein land. Ze bevindt zich in een duty free zone.

We zien beelden van het Spui. Ze woont op het moment in Amsterdam. In essays is ze pessimistisch over literatuur als kunst. Het is onzinnig daar rustig onder te blijven, zegt Ugresic. Het is een lang proces geweest sinds de opkomst van de massamedia. Internet verdiepte het verval. Ooit had de literatuur waarde. De letterkunde valt uiteen. De literatuurtheorie is tegenwoordig de geschiedenis van de literatuurtheorie. De gemakslezer wint terrein. De macht is aan de consument. Verkoopcijfers zijn belangrijk. Het uiterlijk van de schrijver is belangrijker dan zijn tekst. Het boek is een product geworden. ‘Wordt eerst beroemd, schrijf daarna een boek.’

Wellicht zou Dubravka Ugresci baat hebben bij de boeken van de Poolse socioloog Zygmunt Bauman die stelt dat wij in een veranderde en zich uitbreidende wereld minder een vaststaande identiteit en meer vloeiende grenzen hebben. Wellicht is zij een hybride mens, net als Teju Cole (zie mijn blog, eerder vandaag).

 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten