De laatste woorden van een Talking Head

Maandagavond zag ik een fascinerende toespraak in Tegenlicht (11-10-10) van de historicus Tony Judt, die 6 augustus j.l. aan de gevolgen van ALS overleed. Het was een prachtig voorbeeld van Engelse humor: de sociaal-democratische Judt, die vanuit een rolstoel en met een zuurstofslang onder de neus de zaal voorhoudt dat hij tijdens zijn toespraak niet zal heen en weer lopen, noch zwierige armgebaren zal maken, maar alleen een sprekend hoofd zal zijn. Vervolgends sprak hij serieus en indringend over de verzorgingsstaat, die hij in rap tempo zag afgebroken na honderd jaar van opbouw. Zijn rede werd aanschouwelijk gemaakt met portretten van drie mannen die allen de gevolgen daarvan ondervinden: een socialist uit Sittard, een werkloze arbeider van de Opelfabriek in Antwerpen en een Fransman uit Tours die bij het Franse Telecom werkte maar door de privatiseringsgolf weggespoeld werd.

Tony Judt vond het treurig dat we over de publieke zaak alleen nog in economische termen kunnen praten en niet in termen van eerlijkheid of rechtvaardigheid.
De man uit Sittard kon er over meepraten. Een wijkcentrum werd afgebroken en de grond - door een wethouder van groen links nota bene - verkocht om, zo stelde ik me voor, de begroting sluitend te maken.

De verzorgingsstaat zoals die de laatste honderd jaar is opgebouwd, heeft de ongelijkheid tussen de burgers verminderd, maar die ongelijkheid neemt sinds de jaren zeventig weer toe.
Werklozen worden weer gestigmatiseerd en rijken op een voetstuk gezet. Deze ongelijkheid vormt een bedreiging voor het evenwicht in de samenleving.
De werkloze man uit de Opelfabriek is uit zijn werk gestoten. Opel zet ergens anders een nieuwe fabriek neer en maakt weer winst, waarmee ze de aandeelhouders tevreden stellen en de directeuren dikke bonussen uitbetalen. Misschien moeten we niet streven naar meer, zei hij met een treurige stem.

De privatisering zorgt ervoor dat de zorgende taken van de staat worden uitgehold en alleen nog de bestraffende overblijven. De vroegere werknemer van Telecom, die niet meer langs de mensen ging maar overgeplaatst werd naar een call center, overwoog eind vorig jaar door de te hoge werkdruk om zelfmoord te plegen, zoals meerdere collega’s van hem deden.

Wanhoop sprak uit de monden en gezichten van drie mannen, vermalen als ze werden door de raderen van een economie die zich nog steeds dol draait.

Het is de taak van de sociaal-democratie om zich te herinneren, zei Judt, wat onze collectieve doelen waren. Hij citeerde tenslotte George Orwell die met het oog op de toestand in Spanje in 1937 opmerkte dat hij meteen begreep dat het iets was om voor te vechten.