Filmrecensie: Cloud Atlas (2012) Tom Tykwer

Onze levens zijn met elkaar verbonden zoals de waterdruppels in de oceaan

Het zou een nauwelijks mogelijke opgave zijn om de roman Wolkenatlas van David Mitchell te verfilmen en dat bleek ook waar. De zes delen waaruit de roman bestaat worden door de regisseurs Tom Tykwer en broer en zus Andy en Lana Wachowski zo danig door elkaar gehaspeld dat de kijker wel erg op de proef wordt gesteld door een veelheid van beelden en namen die over het scherm vliegen. Tot overmaat van ramp spelen een beperkt aantal acteurs zoals Tom Hanks en Halle Berry een veelvoud van rollen die de duidelijkheid niet ten goede komen. Desondanks blijft Cloud Atlas bijna drie uur lang een boeiend portret van de condition humaine, waarin strijd in alle zes tijdvakken een belangrijke rol speelt maar de toekomst nog niet verloren is.

Na een lange reeks schijnbaar onsamenhangende beelden uit de verschillende delen, waarin gevolgen van daden uit het verleden voor de toekomst getoond worden, krijgt de film eindelijk meer structuur door het piketpaaltje Polynesische eilanden 1849. We zijn daarmee aan het begin van het eerste deel aanbeland. Adam Ewing, schoonzoon van een Amerikaanse plantagehouder, is per schip op weg naar huis nadat hij excessen op diens plantage heeft waargenomen en verpleegd werd door een Amerikaanse dokter na een tropische ziekte. In het tweede deel maken we kennis met componist Robert Frobisher die door zijn vader onterfd is en zich in de jaren dertig van de twintigste eeuw opdringt aan de door syfilis dement geraakte Belgische componist Vyvyan Ayrs. Veertig jaar later maken we kennis met Luisa Rey die moeder en journaliste is en in een stilstaande lift atoomgeleerde Rufus Sixsmith ontmoet, die een rapport bezit over onveiligheid van kerncentrales. In het Londen van 2012 woont uitgever Timothy Cavendish die het nodige stellen heeft met zijn auteur Dermot en in een bejaardenhuis terecht komt. In Neo Seoul in 2144 wordt serveerster en kloon Sonmi 451in een Brave New World- achtige setting ondervraagd over haar pogingen mens te worden. In de verre toekomst tenslotte gaat Meronym onder leiding van schapenhoeder Zachry op zoek naar de grondvesten van de beschaving. Een queeste, zoals de hele film dat is.

Daarna worden de beelden uit de zes delen flink door elkaar gehusseld, zodat men verlangt naar de film Kaos van de gebroeders Taviani die tenminste één verhaal tegelijk afwerken. Langzaam aan komt er toch enige structuur in de chaos. De kijker herkent de verschillende sferen waarin de verhalen spelen en wordt verleid door prachtige beelden, al kon ik dat niet zeggen van allerlei maffe science fiction beelden. Ewing krijgt op het schip terug naar San Francisco te maken met een slaaf die eerder zwaar geslagen werd op de plantage. Hij gaat naar de kapitein met het verzoek om diens aanwezigheid te aanvaarden en dat gebeurt ook, al is het niet meteen van harte. Eenmaal thuis heeft hij een dispuut met zijn schoonvader over de mogelijkheid het systeem te veranderen. Zijn schoonvader zegt dat zoiets een druppel is in een oceaan, maar Ewing antwoordt dat de oceaan nu eenmaal uit druppels bestaat. Frobisher componeert het prachtige en gelaagde Cloud Atlas Sextet dat veertig jaar later door Rey wordt beluisterd en dat haar wonderlijk bekend voorkomt. Het Aziatische verhaal van Sonmi die samen met Hae Joo Chang een ontsnapping uitvoert uit de beknellende maatschappij van Papa Song is zoals gezegd nogal futuristisch, net als het gehaspel in de oertijd die ver voor ons ligt. 

Het moge duidelijk zijn dat ik, al was ik geïmponeerd door de beelden, de voorkeur geef aan de roman van de erudiete verteller David Mitchell, waarin de betekenis van onze verbondenheid beter kan inzinken. Misschien komt er zelfs nog een regisseur die de verhalen gewoon weer naast elkaar zet. Ik houd me aanbevolen.  

Hier de trailer, die begint met de brieven die men in de verschillende tijdvakken leest over eerste gebeurtenissen, zoals Frobisher het halve dagboek dat Adam Ewing schreef en Sixsmith de brief van Frobisher over een ontbrekende deel van het dagboek van Ewing. Hier een mooie recensie van Wolkenatlas van Jessica Brouwer op Literair Nederland.