Will Tinnemans over Voor jou tien anderen, VPRO-boeken, 25 november 2011

Solidair met de onderkant

Vanwege het thema Hoezo armoede? zit Wim Brands in het geldmuseum in Utrecht. Onder de noemer: we werken harder en we worden armer, ontvangt hij Will Tinnemans en begint meteen over diens vader, een Limburger uit 1912, een tijd dat het nog niet vanzelfsprekend was om te gaan studeren. Na een periode als herdersjongen, dat te eenzaam bleek, werd hij als boerenknecht te werk gesteld. Thuis waren ze met vijftien kinderen (het gezin van zijn vader bevatte dertien kinderen), maar werd getypeerd door een vooruitgangsgeloof. Anders dan nu geloofde men dat de toekomstige generaties het beter zouden krijgen.

Eerder maakte Tinnemans portretten van werkende armen. 300.000 mensen zijn aangewezen op een arbeidsmarkt die niet op hen is ingesteld. De personen bij wie hij over de vloer kwam hadden vaak pech gehad, in de zin van ziekte of scheidingen.

Brands komt terug op Voor jou tien anderen, dat als ondertitel heeft:  Uitbuiting aan de onderkant van de arbeidsmarkt.  Hij haalt het boek Diplomademocratie aan van Mark Bovens. Vroeger volgde men de vader op, al was er in katholieke gezinnen een uitzondering voor de oudste zoon die priester werd, zoals ook de broer van Tinnemans. Daarna kwam de diplomademocratie, waarin men een diploma nodig heeft om een gewenste baan te verwerven. De onderkant van de samenleving is niet meer vertegenwoordigd in het politieke electoraat, maar is voor hen ook niet interessant.

Terwijl de groep groeiende is, merkt Brands op, een het vooruitgangsgeloof van de vorige generatie mist.

Tinnemans stelt dat in plaats van solidariteit met elkaar de nadruk is komen te vallen op zelfredzaamheid, terwijl dat voor werkende armen geen soelaas biedt. Ze sloven zich uit en ontvangen geen redelijke beloning.

Wat te doen? vraagt Brands.  

Het zou goed zijn de belofte aan hen na te komen dat wie werkt daarvan ook kan leven. Dat kan door het vangnet terug te brengen middels een lagere belasting.

Of het uitstellen van het terugbetalen van schulden? vraagt Brands die zich opeens als een econoom ontpopt.  

Dat lijkt Tinnemans gevaarlijk. Het is beter de inkomstenbelasting te verlagen voor de mensen aan de onderkant.

Komt het vooruitgangsgeloof weer terug?

We hebben onszelf overtroffen, meent Tinnemans, maar inmiddels moeten we een pas op de plaats maken en nadenken over de samenleving die we geschapen hebben.