Mariët Meester over De mythische oom, VPRO-boeken, 15 januari 2012

Een geconserveerd Nederland in de V.S.

Mariët Meester woont op het ogenblik tijdelijk weer in Veenhuizen waar ze ook haar jeugd doorbracht. Haar ouders wonen daar nog steeds.Ze doet in de leegstaande pastorie onderzoek voor een nieuw boek. Veenhuizen is een afgesloten gemeenschap. Ze leerde er omgaan met gedetineerden.

Haar oom, de hoofdpersoon van haar laatste boek, ging in 1953 op twintigjarige leeftijd naar de Verenigde Staten. Hij kwam uit een niet christelijk gezin en ging zijn vriendin achterna die vrijgemaakt gereformeerd was. Hij studeerde toxicologie en werd wetenschapper.

Mariët hoorde thuis verhalen over hem, bijvoorbeeld dat hij zijn schoonmoeder opgroef om haar te verkassen naar de plaats Lynden in het Noord-Westen waar de familie naartoe verhuisde. Daar was een Nederlandse kolonie. Oom kreeg leukemie. Tijdens een stamceloperatie kreeg hij het bloed van de vader van Mariët. Zij zag op dat moment nog niet dat haar oom een geschikt onderwerp vormde voor een roman. Het lag te dichtbij.

Wim Brands toont, door de echtgenoot van Mariët gemaakte, filmbeelden van Lyden, een plaats met elfduizend inwoners, waarin de Nederlandse cultuur in ere wordt gehouden met speculaas, een molen en de verzuiling inbegrepen. De sfeer deed Mariët erg aan de jaren vijftig denken. Haar jongste nicht bekwaamde zich in de klompendance en was teleurgesteld dat die in Nederland niet meer wordt uitgeoefend. De inwoners spreken nog altijd Nederlands met het accent uit de regio waar ze vandaan kwamen.

Haar oom was tegen IVF-behandeling en ook tegen abortus. Hij gaf zijn werk op en vertrok naar Lynden omdat hij zijn gelovige opvattingen niet kon verenigen met de wetenschappelijke. Mariët voelde hem erover aan de tand, maar veel wijzer werd ze er niet van. God geeft de mens mogelijkheden, zo stelde de oom, en de mens dient zijn zegen te vragen over zijn werk. Sommige inwoners van Lynden wijzen medische hulp af.

Een rare geconserveerde wereld, merkt Brands op.

Mariët probeerde zonder vooroordelen die levensopvattingen te beschrijven, ook om de lezer in staat te stellen zelf te oordelen, maar soms was dat wel moeilijk. Een overlevende van Auschwitz, die tijdens een lezing vertelde dat ze geluk had gehad dat ze het kamp overleefd had, werd voorgehouden dat zij dat aan God te danken had.

Mariët zegt dat het leven aldaar ook een aantrekkingskracht op haar uitoefende. Dat ze zelf erdoor van ideeën veranderde. Ze schreef ook een roman over de Roma in Roemenië, maar daar gebeurde dat niet. In Lynden ging ze over abortus genuanceerder denken. Ze ging ook naar de kerk. Ze concludeert dat de persoonlijkheid wellicht minder vastligt dan ze dacht.