Op zoek naar de gaten in de toneelstukken van Shakespeare
Czeslaw de Wijs, medeoprichter van ’t Barre Land en Jochum
Veenstra, acteur van De Theatertroep, praten in boekhandel Sternheim in
Frascati met Annette Kouwenhoven (Portugaal, 1956). Ze is vanaf het begin van
haar toneelloopbaan betrokken geweest bij Maatschappij Discordia, die in 1981
werd opgericht. De laatste jaren speelt ze jaarlijks een leerstuk met Maureen
Teeuwen en Miranda Prein in Weiblicher Akt, een formatie die toevallig tot
stand gekomen is naar aanleiding van een inspectie van een zaal die te klein
was voor het bedoelde toneelstuk.
Het gesprek begint met een verhaal van Kouwenhoven over
gunfilms die zij samen met haar studiegenoten Gerrit Bons en Willem
Kwakkelstein wilde gebruiken voor een voorstelling over hun eigen verhouding
tot de Tweede Wereldoorlog. Hoewel ze de films wel in bezit kregen dezen ze
daar verder niets mee, maar de samenwerking werd voortgezet en wel op de zolder
van het oude Shaffytheater, het huidige Felix Meritis aan de Keizersgracht.
Een van hun stukken was gebaseerd op een interview met de
vader van een van de spelers over de politionele acties. Daarna speelde ze de
rol van Prospero in The tempest (De
storm) van Shakespeare. Kouwenhoven spreekt vol bewondering over diens
teksten die dieper gaan dan zij ooit dacht en die zij onder andere in Lady Macbeth met Weiblicher Akt aan het
uitboren is. In deze voorstelling kijkt ze, net als in Vanuit Iokaste, schuin tegen de wereld aan en zoekt daardoor naar
de gaten. Ze ontdekte dat jvoorbeeld in Macbeth
een gat van vijftien jaar zit waarin een kind had kunnen opgroeien.
Een feministe heeft Kouwenhoven zich nooit gevoeld. Ze ziet
zich eerder als mens hoewel ze begrijpt dat men af en toe stelling moet nemen. Een
opmerking over het ontdekken van haar eigen gaten, is helaas aan de
interviewers niet besteed. Ze wil in ieder geval niet haar rol oplepelen maar
ook steeds de woorden van haar personage opnieuw horen. Ze wil een rol niet
meer spelen als een trui die gaandeweg steeds meer uitlubberde. Ook het contact
met de zaal, die steeds een ander karakter heeft, speelt daarbij een rol. Diepte
is nodig om de bedoeling over te brengen.
Veel bewondering heeft ze voor Thomas Bernard, die met het
verwoorden van onderbuikgevoelens zijn tijd ver vooruit was. Omdat dit
inmiddels gemeen goed geworden is, vragen zijn stukken om een andere
benadering. Kouwenhoven vindt het interessanter om na te denken waarom een stuk
van hem dat ze in Gent speelde, niet loopt dan over een succes. Ze zegt dat de
inhoud van klassieke werken vaak over andere zaken gaan dan men denkt en wil
vooral niet dogmatisch in haar opvattingen daarover zijn.
Volgens De Wijs heeft ze een dramaturgische instelling. Ze
verklaart dat uit het feit dat Jan Joris Lammers, die ook aangesloten is bij Weiblicher
Akt, door diens vader vaak na afloop van een voorstelling gevraagd werd waar
het stuk over ging en dat hij dan niet de inhoud moest gaan navertellen maar de
betekenis van wat hij gezien had. Dat laatst houdt ook haar bezig, zo blijkt
wel uit het feit dat ze zegt dat veel tijd besteedt aan nadenken.
Ook haar voorliefde voor Georges Perec {Parijs, 1936) komt
naar voren. Hij begreep heel goed hoe nutteloos onze handelingen zijn en
toneelspelen, waarbij men vorm geeft aan hetgeen verdwijnt is daarvan een goed
voorbeeld. Het leven is een verdwijntruc, begreep de man die zijn ouders al
vroeg in de Tweede Wereldoorlog kwijtraakte al verwoordt hij dat in zijn boeken
op humoristische wijze. In dat verband komen ook de morele striptekeningen van
Moebius, een pseudoniem van Jean Giraud, ter sprake die ze kent uit haar
kindertijd. Maar het blijft toch Shakespeare die haar voorliefde heeft door de emoties
die hij onder anekdotes blootlegt.
Hoewel ze nadenken belangrijker vindt dan schrijven, denkt ze
nog wel na over een idiosyncratische theaterencyclopedie, waarin ze bijvoorbeeld
de lawaaierige, oude vrachtwagen zou kunnen beschrijven waarmee ze vroeger in
de winter naar Gent gingen. Toneel is een vertaalslag net als andere vormen van
kunst en daarmee een interpretatie van datgene wat we niet weten, zoals ze dat
ook al ziet bij spelende kinderen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten