Bikers vs cars (2015), documentaire van Fredrik Gertten

Fietsen voor een beter klimaat blijft bitterhard nodig

Het is alweer veertig jaar geleden dat de manifestatie Amsterdam Fietst zich verzette tegen een stad die op snelverkeer was ingericht. De bedoeling was de stad te behouden als een leefomgeving met een menselijke maat. Deze gedachte wordt in de documentaire Bikers vs cars uitgedragen door de Braziliaanse planologe Raquel Rolnik. Zij staat op een viaduct boven een snelweg in San Paolo en stelt dat het autoverkeer onvermijdelijk vastloopt en dat er in de toekomst een andere manier van denken nodig is.

Gerrten begint met Aline Cavalcante, een andere inwoner van San Paolo, die op haar dakterras de planten water geeft en een bak gras mee naar binnen neemt om daar haar voeten op te leggen terwijl ze achter de computer kruipt om haar werk als fietsactiviste te doen. Het is ook heel mooi om haar op de racefiets te volgen door het drukke verkeer van San Paolo, waar in ieder geval wekelijks een dode fietser te betreuren is. Zij vraagt zich af wie de macht heeft in de stad en welke keuzes er gemaakt worden. Het bestuur lijkt een goede doorstroming belangrijker te vinden dan mensenlevens. Aline doet mee aan een demonstratie na een ongeluk waarbij een arm van een fietser werd afgerukt en later door de automobilist weggegooid. Het is verrassend dat het stadsbestuur in september 2014 van de ene dag op de andere parkeerplaatsen langs de weg veranderde in fietspaden.

Dan Koeppel woont in Los Angeles, een autostad bij uitstek, waar echter een eeuw geleden nog veel gefietst werd. Dan zoekt naar het houten fietspad dat vroeger naar Pasadena liep, maar net als de trams opgedoekt werd door de verleidende slogans van de auto industrie. Gertten is niet te beroerd vertegenwoordigers van de heilige koe aan het woord te laten. Een liefhebber van oldtimers maakt zich ook zorgen over het milieu, iets dat door de verkopers van nieuwe auto’s niet kan worden gezegd. Ze hebben de dollartekens in de ogen bij het vooruitzicht naar de markt die nog lang niet verzadigd is.  

In Toronto heeft burgemeester Ron Ford juist alle fietspaden laten weghalen om de stroom auto’s uit de buitenwijken en voorsteden toegang tot het centrum te geven. Meer banen lijken echter niet te helpen om tegemoet te komen aan de verlangens van de automobilisten. Al dat asfalt wordt meteen weer opgevuld door het onverzadigbare automonster. Het probleem is vooral van planologische aard. Een goed systeem van openbaar vervoer zou heel wat verlichting bieden, maar de autolobby is ijzersterk en wil van geen wijken weten. Economische principes gaan zoals gewoonlijk nog altijd voor welzijn en een gezond klimaat.

Rolnik wijst op de situatie in Kopenhagen waar zoveel fietsers zijn, dat een taxichauffeur zich daar onveilig voelt. Rolnik was wijst erop dat daar, net als in Nederland, geen nationale auto-industrie is. Desondanks blijft ook hier, net als veertig jaar geleden, de strijd voor een menselijke stad nog steeds heel hard nodig, zeker na de komst van Trump die weer helemaal terug wil naar af.

Fredrik Gertten is een strijdbaar filmmaker, die eerder in 2009 Bananas maakte over de strijd tegen de ziekmakende werkwijze van bananenproducent Dole.

Hier de trailer van Bikers vs cars, hier mijn bespreking van Bananas.