Theaterrecensie: Seksbom, Golden Palace, Toneelschuur, 24 oktober 2015

Onderzoek naar andere beleving van vrouwelijke seksualiteit

De voorstelling Seksbom handelt over de sterke seksualisering van jonge meisjes, die volgens een recent Amerikaans onderzoek een evenwichtige identiteitsontwikkeling in de weg staat. De verontrustende uitkomst vormde de aanleiding voor regisseuse Ingrid Kuijpers om aandacht aan dit probleem te geven. Ze doet dit door middel van een nogal futuristisch ogende behandeling waarin vijf jonge meisjes gedeseksualiseerd worden. Het boeiende is dat de uitkomst anders is dan verwacht, al zegt onderzoekleidster Ingrid Wender van de Bloeiende Maagden verschillende malen dat men moet weten waar men is om te weten waar men uit moet komen.

In een klinische setting die, misschien door het gorgelende geluid op de achtergrond, nog het meest aan de kamer van een tandarts doet denken, worden we door Wender - links op de foto van Ben van Duin, maar dit keer in witte jas en met opgestoken haar als zinnebeeld van de wetenschap - de hoogte gebracht van de bedoeling van het onderzoek. Ze legt uit dat het toedienen van een stukje kaas bij copulerende ratjes heel anders uitwerkt bij de proefdieren. Het mannetje trekt zich niets aan van de kaas, terwijl het vrouwtje meteen in haar hoofd gaat zitten. Het zegt iets over de seksualiteit van vrouwen die veel meer meanderend is en dieper gaat dan die van mannen en die ontkend wordt omdat die indruist tegen gevestigde denkbeelden en belangen.

De opkomst van de vijf deelnemers van achter een wazig scherm is heel verrassend. Ze dragen fraaie geschubte huidkleurige jurkjes en bewegen zich als een inktvis die haar tentakels door het water laat slierten. De tegenstelling tot de verstandelijke onderzoekster kan niet groter zijn. De eerste test is meteen zinderend van lust. De meisjes krijgen een grote wortel toegeworpen die ze met elkaar verkennen en betasten, tot Wender het genoeg vindt. Het gaat er immers niet om dat dit soort lust geactiveerd wordt maar juist getransformeerd.

Het deconditioneringsproces neemt helaas erg veel tijd in beslag. De testjes waarbij de meisjes tussen verschillende soorten lingerie, schoenen en kledingstukken moeten kiezen houden de boel nogal op. Het was boeiender geweest de meisjes zelf meer aan het woord te laten over hun seksuele beleving, zoals nu maar heel sporadisch gebeurde. Terwijl Wender verder ploegt, lijkt het doel steeds meer uit zicht te raken. De groep grijpt als krolse katten elke mogelijkheid aan om de oppervlakkige lustgevoelens te botvieren en doet dit heel overtuigend.

Om een verandering te forceren geeft Wender context, zoals dit populair heet. Ze haalt het bovengenoemde Amerikaanse onderzoek aan waarin seks vooral door meisjes als ruilmiddel voor aandacht van jongens wordt gezien en toont de wulpse bewegingen van Beyoncé als voorbeeld, hetgeen door de groep meteen weer wordt aangegrepen om in krolsheid te vervallen. Zwaarder geschut zoals het boek Vagina van Naomi Wolf en beelden van genitale verminking moeten de meisjes tot zinnen brengen. Seks is niet alleen buitenkant, maar vooral beleving. Het wordt tijd het eigen lichaam eens goed te bekijken. Wender geeft zelf het voorbeeld maar ziet, anders dan op een foto uit 1975 waarop vrouwen vol bewondering het eigen geslacht bekijken, slechts afgrijzen op de gezichten van de meisjes.

Tot blijkt er langzamerhand wel iets doorgedrongen, al is dat vooral bij Wender het geval. Met nogal grote sprongen worden schotsen bedwongen en verbanden gelegd naar een beleving van het lichaam, die niet gestuurd wordt door de commercie. Het onderzoek mag dan mislukt zijn, de boodschap is overgekomen. Nu nog hopen dat de kirrende meisjes in de zaal hier een les uitgetrokken hebben. Het zou een onderzoekje waard zijn.

Hier mijn verslag van een serie over vrouwelijke seksualiteit die Sunny Bergman maakte.