Filmrecensie: Assa (1987), Sergei Solovjov

Cultfilm maakt snakken naar vrijheid voelbaar

De kleurrijke cultfilm Assa kwam uit in het jaar dat er in de Sovjet Unie onmiskenbaar een beweging was naar meer vrijheid. De film, die in de stad Jalta op de Krim speelt, bespoedigde die misschien ook wel. De rockband, die de gelijknamige naam als de film draagt en aan het eind over het verlangen naar verandering zingt, maakt het snakken naar vrijheid voelbaar.

Het begin van Assa is meteen al heel poëtisch. Een bandlid komt de repetitieruimte in het kraakpand binnen en vertelt over Noa die na zeventien maanden uit de ark kwam en daarop meteen de zon aanbad en daarbij Assa uitriep. Vervolgens horen we een indrukwekkende solo van de drummer.

In het eerste deel zien we Alika, een jonge knappe vrouw met lang bruin haar uitkijkend over de zee. Ze was ooit een verpleegster in Odessa maar werd in drie jaar tijd door de machtige Andrej binnen boord gehaald. Ze kijkt uit naar het schip van haar minnaar, maar dat is nog niet in zicht. Ze bezoekt een feestje waarop Assa speelt. Die zingen een lied over een kleine banana boy die uit een telefoonhoorn komt. De zanger die zich Bananan noemt, voelt zich aangetrokken door Alika. Als de laatste hoort dat Andrey vanwege storm op zee pas de volgende ochtend aankomt, gaat ze met Bananan mee naar diens moeder die een kamer voor haar heeft. De volgende ochtend ontmoet ze Andrej maar inmiddels heeft ze ook een band met Bananan gekregen.

Zoals te verwachten is ontwikkelt zich een rivaliteit tussen Andrej, prototype van een crimineel en de kunstminnende rockzanger Bananan over Alika. Daaromheen bewegen zich meerdere personen die op de hand zijn van Andrej of juist nog een appeltje met hem te schillen hebben. Zo is daar de dwergachtige Albert, die in ruil van aflossing van zijn schulden Alika in de gaten moet houden op het moment dat Andrej enkele weken weg is. Daartegenover staat Krymov die Andrej hinderlijk in de weg loopt en een pakje van Andrej moet afleveren. Dit bevat een baksteen die Krymov op zijn hoofd krijgt maar tenslotte is hij de zegevierende.

Dramatisch sterk is een zwempartij tussen Andrej en Bananan in het ijskoude water van de Oostzee. Andrej die qua uitstraling aan Poetin doet denken, tart Bananan om verder te zwemmen dan hij fysiek in staat is en daardoor ternauwernood nog aan land komt. Alika die vernomen heeft dat Andrej Bananan had uitgedaagd, belt hem op maar krijgt hem daardoor niet aan de lijn.

Grappig is dat de roman van Natan Eidelman over de val van tsaar Pavel in 1801 die na een  staatsgreep werd opgevolgd door diens zoon Alexander, op het zelfde moment dat Andrej die leest verfilmd in beeld gebracht wordt. Zo zijn er meer opvallende effecten. Als het nummer Sponge blues wordt gespeeld zien we de verklaring van de tekst op het scherm en als verschillende nummers van Banana dreams worden gespeeld zien we pastelkleurige verfstreken op het scherm. Een dagje tussen Alika en Bananan in de sneeuw is met een videocamera van Albert gefilmd.   

Met Assa maakte Solovjov een film van verlangen. Over poëzie en muziek, kunst en leven met Tatyana Drubic, de voormalige knappe vrouw van Solovjov, in haar fraaie rol als Alika. Twintig jaar later maakte Solovjov nog eens een vervolg, Assa 2 geheten. Ik ben benieuwd hoe hij verder is gegaan, want helaas werd de vrijheid in Rusland alweer snel ingeleverd voor een autoritaire vorm van staatskapitalisme.

Hier de Engelse trailer van Assa - ofwel Acca op zijn Russisch - op vimeo, die begint een still van de kleurige schietkraam op de kermis, waar Alika samen met Bananan aan het begin van het tweede deel haar geluk beproeft.