Heldin van Frankrijk teruggebracht tot de persoon die ze was
Helen Castor (zie foto) is een geschiedkundige, gespecialiseerd in de
Middeleeuwen en heeft het leven van Jeanne d’Arc (1412-1431) onderzocht aan de
hand van haar eigen woorden in een oud manuscript over het proces dat ze aan
het eind van haar leven met een bisschop voerde. De heroïek van de zeventienjarige
boerendochter is zodanig uitgewaaierd dat iedereen tegenwoordig wel iets in
haar herkend. Ze werd een icoon, hoofdpersoon van romans en films, waarin ze
met haar lange haren wappert. Castor brengt haar terug tot de persoon die ze
was, een jonge vrouw met kort haar - mooi in beeld gebracht in de documentaire
- in een tijd waarin God en de duivel nog echt bestonden.
Jeanne woonde in Domrémy in het noordoosten van Frankrijk,
dat verscheurd werd door de honderdjarige oorlog tegen de Engelsen en tegelijk
door een burgeroorlog tussen de Armagnacs in het noorden en de Bourgondiërs in
het zuiden. De Bourgondiërs steunden de Engelsen die aan de winnende hand waren,
waardoor de Armagnacs tot aan de Loire werden teruggeslagen.
Op haar veertiende kreeg Jeanne haar eerste boodschap van
God. Hij sprak tot haar in de tuin van haar vader met de stem van een engel die
wilde dat ze naar kroonprins Karel VII ging om een leger te vragen waarmee
ze de Engelsen kon verjagen. Voor middeleeuwers was zoiets niet ongewoon, het
was alleen moeilijk uit te maken of de stem van God dan wel van de duivel
afkomstig was.
Jeanne trok door vijandelijk gebied naar de prins, werd
eerst teruggestuurd, maar bereikte later toch, in mannenkleren en op een paard,
haar doel. De prins was juist op zoek naar een teken van God over de val van
Orléans waarbij veel doden vielen. Hij liet haar drie weken lang ondervragen
door theologen, besloot haar te geloven en gaf opdracht een leger te formeren. De
geloofwaardigheid van Jeanne nam toe toen ze voorspelde dat het zwaard van de
Heilige Catherina dat ze mee wilde nemen, zich in een kerk in de buurt bevond,
al denkt Castor dat Jeanne het zwaard op de heenweg mogelijk gezien had. Het
bewijs dat God op haar hand was gaf de missie vleugels. Jeanne zond in het
voorjaar van 1429 een brief vooruit naar de Engelsen om de strijd in Orléans te
staken, maar die zagen haar, anders dan het volk, als een hoer. Hoewel de
kroonprins eerst nog zijn leger terugtrok, besliste Jeanne de strijd in vier
dagen tijd, zelfs nog gewond door een pijl. Daarna verspreidde zich het nieuws door
Europa dat een wonder geschied was.
Jeanne wilde meer: de Engelsen verder verdrijven en de prins
in Reims laten kronen. Aldus geschiedde. De diplomatie die Karel VII voorstond paste
niet in de stijl van Jeanne, die de wereld in zwart wit zag en met de zegen van
de koning in september optrok naar het zwaarbewaakte Parijs. Ze raakte echter
gewond en moest zich terugtrekken, waarna Karel vredesonderhandelingen met de
Engelsen begon. Jeanne rukte in 1430 met een eigen leger op naar Compiègne,
maar werd omsingeld en gevangen genomen in een torenkamer. Een poging om daaruit
te ontsnappen mislukte. Ze werd in Rouen vanwege ketterij voor het gerecht
gedaagd. De openbare aanklager, bisschop Pierre Cauchon, wilde alles weten
over haar openbaringen en zette de verhoren later in haar cel voort. Uit haar
uitspraak dat een zichtbare engel aan Karel de kroon zou hebben beloofd, concludeerde
hij dat haar denkbeelden op ketterij berustten. Op het laatste moment gaf
Jeanne toe, waarop ze tot levenslang werd veroordeeld. Ze trok vrouwenkleren
aan om aan te geven dat haar missie voorbij was, maar trok die weer uit nadat
ze in haar cel lastig gevallen werd. Cauchon leverde haar op 28 mei 1431 alsnog uit aan de
Engelsen die de brandstapel klaarmaakten. In haar laatste uren zei Jeanne nog dat zij
het zelf was en geen engel die Karel de kroon beloofde. Enkele decennia later
werd Frankrijk herenigd en Jeanne gerehabiliteerd. In 1920 werd de heldin van
Frankrijk heilig verklaard.
Castor besluit met de opmerking dat de huidige wereld niet
zo ver weg is als de middeleeuwse en doelt daarmee op jihadisten die zich sterk
maken voor een staat op basis van hun geloof.
Hier
een recensie in The Guardian.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten