De titel zegt het al: hoe speel je de overbewuste Amerikaanse
fotografe Francesca Woodman (1958-1981) uit New York, dochter van kunstzinnige
ouders die geheel voor hun kunst leefden en met een broertje die aan
suikerziekte leed? Hoe breng je haar over het voetlicht, deze jonge fotografe
met een onnavolgbaar talent, zoals ze in de flyer genoemd wordt, deze seksueel
actieve vrouw die met haar vele naaktportretten in zwart wit iets wezenlijks aan haar bestaan probeerde mee te geven, maar daarin op jonge leeftijd de weg kwijtraakte?
Nadia Amin, Lore Dijkman, Nina Fokker en Jessie Wilms namen
onder leiding van Arie de Mol de uitdaging aan. Ze verbeelden met veel
temperament de gedrevenheid van hun alter ego in een sfeervol decor waarin, tussen
de bedrijven door, aan het plafond hangende pointillistische jurkjes gewisseld
worden die Woodman op haar foto’s ook draagt. Ze zitten vaak op één lijn met vier
camera’s waarmee hun gezichten op drie grote schermen achter hen geprojecteerd
worden, terwijl ze, elkaar afvallend of versterkend, de naakte waarheid van Woodman
proberen te achterhalen.
Als de zes panelen met de shockerende naaktfoto’s weggereden
zijn, typt Dijkman sleutelzinnen, die op het middelste scherm verschijnen, terwijl
Wilms een uitspraak van Woodman uit 1972 op een ouderwetse overheadprojector pent:
‘ I wish I could change minds as easily
as I change socks,’ waarna de toevoeging: ‘but then I don’t change socks so easily.’ Fokker komt uit haar
kuipstoel, brengt haar gezicht voor de camera en toont dat levensgroot op het
scherm. Exhibitionisme was Woodman niet vreemd. In het vervolg krijgen we een idee
van de verhoudingen binnen het kunstenaarsgezin en de daaruit voortkomende neiging
van Francesca om te provoceren, de moeilijke verhouding met haar vriendje
Benjamin, de nog moeilijker verhouding met haar therapeut, waarna de wanhoop van
Francesca voelbaar toeneemt en witte ganzen, symbool voor de ziel, tegen een
achtergrond van ruisende bomen over de schermen wegvliegen.
De vier vrouwen geven geëxalteerd en wanhopig vorm aan de
onrust die Francesca beheerste, haar zucht naar seks, haar verlangen naar echtheid
, de eenheid, die ze niet kon bereiken. Hun lichaamstaal is daaraan aangepast. Terwijl
Wilms vertelt over haar mislukte verhouding met Benjamin, bewegen de andere
drie schokkerig door de ruimte en vertonen tics en als Amin haar grootste
plannen voor de toekomst ontvouwt kijkt de rest blasé naar de foto’s op de panelen
aan de zijkant. Een knappe staaltje van visuele techniek is de projectie van een
foto van drie naakte jonge vrouwen op de witte jurkjes van Amin, Fokker en
Wilms. Dat geldt ook voor de Droste effect dat ontstaat als de vrouwen als
vuile was achter elkaar op de grond liggen nadat Wilms haar vriendje
is kwijtgeraakt.
Op het eind zitten ze neer voor de panelen waarop de foto’s
zijn omgedraaid en een uitspraak van Woodman uit 1981 zichtbaar wordt dat ze niet melodramatisch wilde doen, maar een andere kant tonen. De
speelsters heffen tenslotte de armen, zij het uit wanhoop of uit opluchting. Een
dramatisch einde is niet meer nodig. We hebben al drama genoeg gehad vanaf de
eerste bedrijf waarin we hoorden wat Francesca haatte en waar ze van hield.
De tekst van Anne Vegter en Erik-Ward Geerlings schiet flitsend
heen en weer tussen de verteller, de ouders van Francesca en zijzelf. Het
blijven echter statements binnen een fraaie visuele vorm. Ik verlangde, gedurende
de anderhalf uur dat de voorstelling duurde, steeds meer naar een naturalistisch
spel over het gezin, waar Francesca in haar eigenzinnigheid mee botste, de
vader met zijn weinig overtuigende abstracte ideeën, de moeder met haar kleiende
handen, het broertje dat ongetwijfeld veel aandacht nodig had. In dat spel zou
ook humor voorkomen, al was die wrang en het zou dieper gaan dan de springerige
manier waarop de vier speelsters, ook al is het met veel enthousiasme, de
naakte waarheid van Francesca Woodman proberen te ontleden.
Hier
de trailer, hier
mijn bespreking van de documentaire uit 2010 over Francesca Woodman, gemaakt
door Scott Willis, hier meer over
Arie de Mol en Toneelgroep Maastricht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten