Filmrecensie: Kreuzweg (2014), Dietrich Brüggemann

Gevoelig Duits meisje gedeukt door strenge katholieke opvoeding

In Kreuzweg schetst Dietrich Brüggemann de gevaren van een al te starre godsdienstige opvoeding voor een gevoelige ziel. In dit geval om die van de veertienjarige Maria Göttler, die door haar moeder en een pater van een zwaar conservatieve stroming in de katholieke kerk dermate weinig levensruimte krijgt dat ze zichzelf wil uitgummen. Ze heeft daarin een voorbeeld in Maria die Jezus bijstond tot op de berg Golgotha en een nog beter voorbeeld in Jezus die zijn leven offerde voor de zonden van de mensheid.

In het begin van de film zien we een groepje pubers dat gevormd gaat worden - een van de zeven sacramenten in het rooms-katholieke geloof - bij een pater die hem wekelijks het ware geloof bijbrengt. Deze man spreekt, nadat hij hen een lijstje heeft laten maken van zaken die hen blij maken, listig als een duivel op zijn pupillen in. Zij zijn de soldaten van God, zegt hij. De vijand zit in het hart van de mens. Daarom moeten ze zich onthouden van satanische verleidingen, zoals op muziek- en kledinggebied. Op hun lijstjes kunnen ze zien wat ze zouden kunnen missen. Elke opoffering is een zegen en geeft nieuwe energie.

Als de catechese is afgelopen blijft Maria zitten. Ze vraagt de pater of ze niet iets kan offeren om haar autistische broertje Johannes beter te maken. De pater heeft daar zijn twijfels over. Ziekte is het lot van een kind dat God voor hem of haar bestemd heeft. Daarop zegt Maria dat ze haar eigen leven zou willen offeren om haar broertje beter te maken.   

Maria weigert zich aan te passen aan de gebruiken in het gezin. Tijdens een zondagse wandeling staat ze nors op de foto omdat ze haar jas moest aantrekken. Haar overbelaste moeder neemt het haar kwalijk dat ze zo lelijk kijkt. Bernadette, de Franse au-pair, probeert een brug te slaan tussen moeder en dochter maar slaagt daar niet in. De twee oevers, zo blijkt uit andere incidenten, raken steeds verder uit elkaar. Ook op school treedt een verwijdering op tussen Maria en haar klasgenoten, fraai in beeld gebracht tijdens de sportles op muziek.

Eerder heeft Maria in de schoolbibliotheek nog een leuk contact heeft met Christian uit de parallelklas. Hij vraagt of ze naar zijn koor komt, waar ze ook liederen van Bach zingen, maar het plan wordt, na een leugentje om bestwil van Maria door haar moeder getorpedeerd.

Een cruciale scène speelt zich af tijdens een biecht voorafgaande aan het vormsel, waarin Maria vertelt dat ze misschien beter kan zorgen voor haar broertje dan haar moeder, dat ze tegen haar moeder loog over Christian uit angst voor straf en dat ze de jongen wellicht een verleidelijke blik toewierp. Weet zo’n veertienjarige meisje veel? De biechtvader wijst haar verlangen naar de hemel resoluut af. God heeft haar niet voor niets op aarde geplaatst. Ze moet boete doen voor haar hoogmoed en haar moeder de waarheid vertellen, hetgeen ze ook doet, maar zonder dat dit een bevrijding teweeg brengt. Na een flauwte tijdens het vormsel belandt Maria samen met haar moeder in de spreekkamer van de dokter, die merkt dat Maria zich niet in orde voelt en haar daarover aan de tand voelt, maar door de moeder tegengewerkt, waarna het verder bergafwaarts met haar gaat. 

Het is vooral de sterke vorm die Kreuzweg zo adembenemend maakt. De lijdensweg van de principiële Maria die in veertien fraai uitgezochte scènes, gelijk de kruiswegstaties van Jezus, consequent naar het einde voert. Niets kan Maria meer van haar fatale afloop weerhouden. De pater en de moeder kijken in het ziekenhuis machteloos toe.  

Hier de officiële Nederlandse trailer.