Stealing Africa (2012), documentaire van Christoffer Guldbrandsen

Schrijnende tegenstelling tussen Zwitsers dorp en Zambiaanse bevolking

De documentaire Stealing Africa begint in het steenrijke en vredige Zwitserse Rüschlikon in de buurt van Zürich. De bewoners daar hebben hun welvaart te danken aan hun plaatsgenoot Iwan Glasenberg, die leiding geeft aan de grondstoffengigant Glencore. Dit bedrijf heeft kopermijnen in Zambia in bezit en sluist de winsten die ze maken weg via offshore bedrijven. Glasenberg kan dus wel wat extra doen voor zijn 5300 dorpsgenoten.

Zambia is de derde producent in de wereld op het gebied van koper, dat onmisbaar is in de globale economie, maar staat tegelijk op de lijst van de twintig armste landen. Zestig procent van de bevolking verdient minder dan één dollar per dag en tachtig procent is werkloos.

De burgemeester van Rüschlikon besloot na de donatie van Glasenberg de plaatselijke belastingen met zeven procent omlaag te brengen. Een initiatief van een dorpsbewoner, die geraakt werd door de ongelijkheid tussen zijn dorp en de arme bevolking in Zambia, om vijf procent te reserveren voor de Zambianen haalde het niet. De bewoners hielden het geld liever voor zichzelf.

Christoffer Guldbrandsen ging, in de wetenschap dat er twintig keer zoveel geld uit Afrika stroomt dan er met ontwikkelingsgeld naar toe gaat, naar Zambia om te onderzoeken hoe Glencore daaraan meewerkt. Ook het Zambiaanse parlement houdt zich met de zaak bezig. Hoewel de koperprijs, die op de metaalbeurs in Londen wordt vastgesteld, sterk gestegen is, betaalt Glencore minder omdat ze de koper onderhands koopt van het mijnbouwbedrijf Mopani. De Zambiaanse president werd in 2012 aangeklaagd voor het verduisteren van staatsfondsen en toestemming voor de privatisering van de kopermijnen, waardoor het land heel wat inkomsten misliep.

De blanke en sociaal voelende vice-president Guy Scott (zie foto) gaat met Christoffer naar het mijngebied waar de bevolking ziek is door de vervuiling door de kopermijnen. De directeur van Mopani zegt echter dat hij zich aan alle voorschriften en geldende regels houdt.

Directeur Murray meldt tijdens een jaarvergadering van Glencore doodleuk dat buitenlandse investeringen het onderwijs en de infrastructuur het Afrikaanse land ten goede komen.

Christoffer verdiepte zich in het verleden van Glencore, dat bepaald onfris is. Het bedrijf werd in 1974 in de Verenigde Staten onder een andere naam opgericht en kwam in aanraking met justitie vanwege het witwassen van geld en het sturen van wapens naar Iran in ruil voor olie. De verantwoordelijke man, Marc Rich, vluchtte naar Zwitserland vanwege belastingfraude en werd de meest gezochte witte boorden crimineel ter wereld. Zwitserland wilde hem niet uitleveren en zijn vrouw spekte de partijkas van Bill Clinton die hem daarop gratie verleende.

Glasenberg trad in dienst in 1991 en nam het bedrijf in 1994 over. Hij verdiende veel aan Europese investeringssubsidies. Eva Joly, in die tijd adviseuse van een Noors bureau voor ontwikkelingshulp, miste essentiële zaken in het jaarverslag. De Europese Unie schortte de leningen op. Glencore werd aangeklaagd bij de OESO maar die wil alle twee partijen horen en kan niets doen omdat Glencore niet wil meewerken. Guy Scott zegt dat zijn land nu eenmaal de expertise mist om de zaak aan te pakken. De kwestie is nog niet opgelost.

Hier de trailer