Birsen (2013), documentaire van Pauline van Tuyll en Karen Kuiper

Jonge Turkse vrouw openhartig over haar autistische stoornis

De term autisme is inmiddels aardig ingeburgerd in het taalgebruik, maar over de inhoud bestaat nog veel onduidelijkheid. 
Birsen Başar, een Nederlands-Turkse vrouw uit Breda, kreeg het etiket op 21-jarige leeftijd opgeplakt. Dat was in 2007. Ze is sindsdien op allerlei manieren druk doende om het probleem van autisme wereldkundig te maken. Ze spreekt congressen toe, vertelt over haar levensgeschiedenis en neemt deel aan gespreksgroepen. In het begin van de documentaire leest ze voor uit haar boek Ik wil niet meer onzichtbaar zijn over problemen waar een autist tegenaan loopt: relaties gaan niet gemakkelijk, men is onhandig, heeft snel last van lawaai of geuren. Ze vroeg op internet hulp om een film over haar geval te maken. Haar wens werd door Pauline van Tuyll en Karen Kuiper verhoord. 

Haar vader komt niet in beeld maar haar lieve begripvolle moeder was blij met de diagnose. Ze had heel wat uit te staan met haar dochter, die slecht sliep, moeilijk at, veel huilde en erg verlegen was. De problemen namen toe naarmate Birsen ouder werd. Ze voelde zich buitengesloten en eenzaam. In Havo 2 ging ze naar haar huisarts die echter weinig voor haar kon doen.

Ze is niet op haar mondje gevallen, deze jonge Turkse, want ze zoekt deze huisarts opnieuw op. Zij verbetert zijn uitspraak dat hij haar doorverwees naar een psycholoog. Volgens Birsen werd ze in Havo 3 door de schoolarts naar het Riagg verwezen. Haar ouders waren bang voor geroddel in het Turkse milieu, maar gingen toch. Het advies van de psychiater om Birsen zonder eten naar bed te sturen werkte echter niet. Omdat haar problemen toenamen werd ze opgenomen. Ze verbleef anderhalf jaar in een ziekenhuis, maar werd alleen maar dik van de anti-depressiva en het vele gepraat. Rond het behalen van een Hbo diploma zakte ze vijf keer voor het rijexamen en was zo somber dat ze een eind aan haar leven wilde maken. Niet veel later kreeg ze de diagnose klassiek autisme. Zonder deze erkenning zou ze nog steeds op haar tenen lopen, zegt ze. Als ze nog leefde.

Ze heeft in een gespreksgroep lotgenoten ontmoet als Kim, eet nog steeds af en toe met oude vrienden van de havo en werkt met veel plezier op een afdeling van de gemeente Breda. Ze doet, in verband met haar eigen presentaties, een studie over autisme aan een hogeschool in Antwerpen, maar wordt door haar studiegenoten niet echt in de groep opgenomen. In de pauze gaat ze daarom alleen de stad in.

Ze heeft als doel begrip te kweken voor haar stoornis, al is ze zelf niet zo gemakkelijk. Haar moeder vindt dat ze soms te luid praat. Birsen komt over als lacherig, eigenwijs en boos, maar wellicht zijn dat eigenschappen die met haar verlegenheid te maken hebben. Ze is op zoek naar een Turkse man voor stabiliteit, maar kan die niet vinden. Ze vindt het moeilijk om anderen te kussen zoals in haar cultuur gebruikelijk is. Jonge Turken geloven niet dat ze autistisch is, want die kennen alleen de zware vorm ervan. Haar moeder zegt heel wijs dat ze haar eigen dokter moet zijn.

Aan het eind van de documentaire gaat ze met een stel meiden een week naar Istanbul. Ze vreest het verblijf in het hotel en het delen van de badkamer. Speciaal voor het uitstapje heeft ze zich aangeleerd om zich niet af te drogen in haar badjas maar met een handdoek. We zien een flits van een optreden voor de Turkse televisie. Zelf twittert ze dat ze liever in staat zou zijn een goede relatie aan te gaan.  

Hier de trailer, hier haar eigen site met veel informatie ook over haar biografie.