Filmrecensie: 12 Angry Men (1957), Sidney Lumet

Fascinerende dynamiek tijdens overleg door een jury

Er is veel af te dingen op de juryrechtspraak zoals die onder andere in de Verenigde Staten wordt uitgeoefend, maar in de film 12 Angry Men wordt er een knap staaltje overredingskunst getoond die voor deze vorm van rechtspreken pleit, niet in de laatste plaats omdat het een manier is om burgers met elkaar in contact te brengen, hen van gedachten te laten wisselen, om elkaars nieren te proeven en de strijd met elkaar en vooral ook met zichzelf aan te gaan.

De zwartwit film begint met beelden van het rechtsgebouw en neemt ons mee de rechtszaal in, waar de jury wordt geïnstrueerd, maar speelt zich verder alleen af in het zaaltje waar de twaalf mannen (mochten vrouwen in die tijd nog niet meebeslissen?) tot een oordeel moeten komen over de moord met voorbedachte rade van een zoon op zijn vader. Ze krijgen, voordat ze door de bode worden opgesloten, te horen dat ze tot een unanieme beslissing moeten komen, anders wordt er een andere jury aangesteld. De camera zoemt in op een achttienjarige jongen uit een sloppenbuurt met grote schrikachtige ogen. Als de jury hem schuldig verklaart wordt hij ter dood veroordeeld, bij gerede twijfel dient hij te worden vrijgesproken.

Voorafgaande aan het overleg worden de verhoudingen zo’n beetje duidelijk gemaakt. Een man met een hoed en in een streepjespak, die een weinig serieuze indruk maakt, vindt het allemaal wel duidelijk en wil naar het honkbal. De meeste anderen delen zijn mening, doen luchtig over hun taak. Iemand mompelt dat men zo’n rotjoch moet aanpakken voordat hij zo ver kan komen, maar een man in een wit pak (Henry Fonda) houdt zich afzijdig en kijkt uit het raam.

Als ze tenslotte rond de tafel zitten - onder andere een effectenhandelaar, een verkoper, een koerier, een horlogemaker, een reclamemaker, een architect - stelt de man die bij het raam stond en die zich later zal voorstellen als Davis voor om een voorlopige stem uit te brengen. Daaruit blijkt dat hij de enige is die de jongen niet schuldig wil verklaren. Hij weet zelf ook niet precies waarom hij dat denkt, maar luisterde vijf dagen naar de getuigen en vond het vreemd dat iedereen het met elkaar eens was. Hij stelt voor om een uur lang de tijd te nemen om over de zaak van gedachten te wisselen. Het is tenslotte niet niets om iemand ter dood te veroordelen. 

Tijdens de gesprekken wordt het voor de kijker duidelijk hoe de zaak zich zo ongeveer heeft voorgedaan. Een zoon kreeg ruzie met zijn vader, die hem sloeg, ging naar de film en keerde terug naar huis. Een oude man die onder de familie woonde hoorde lawaai boven zijn hoofd en zag de jongen over de trap wegrennen, een overbuurvrouw zag de moord door de laatste wagons van een passerende trein. Algemeen wordt aangenomen dat het alibi van de zoon niet klopt. Hij wist zich namelijk niet te herinneren naar welke film hij geweest was. Een driftkikker en een boze man hebben het hoogste woord.

Een van de mannen onthoudt zich van commentaar. Davis stelt voor nog eens te stemmen maar dan in het geheim. Nog iemand blijkt de jongen onschuldig te verklaren. De boze man verwijt de man die zich van commentaar onthield dat hij zich heeft laten ompraten, maar dan meldt zich een witharige oudere man met de mededeling dat hij het was die de jongen onschuldig verklaarde en wel omdat hij de opstelling van Davis sympathiek vond.

Diep wordt ingegaan op details, zoals het mes waarmee de moord gepleegd is en de karakters van de getuigen. De situatie wordt nagespeeld. De sfeer is soms geconcentreerd en af en toe krijgt men ruzie met elkaar waardoor de bode gealarmeerd wordt, de temperatuur stijgt tot een kookpunt, maar toch houdt men het men elkaar vol.

  

Hier de film op Youtube, hier de trailer.