Willem-Jan Otten over De vlek, VPRO-boeken 22 januari 2012

De vlek van Willem Jan Otten is een muzikale vertelling over twee levens die in de war worden geschopt door een medische fout. De saxofonist Abe Kans hoort dat hij een enorme vlek op zijn longen heeft, terwijl de Braziliaanse priester Josephsson verneemt dat zijn longen brandschoon zijn.

Otten moest lachen toen het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) zich verbijsterd afvroeg of men inderdaad twee longfoto’s verwisseld had. Zijn vertelling is een parabel. Hij ontleende het onderwerp, zo vertelt hij uit zichzelf, aan een verhaal van Rudy Kousbroek die hetzelfde overkwam: Kousbroek had gelukkig geen vlek op de longen, hoewel hem eerder het tegenovergestelde meegedeeld was. 

Otten vindt het ontmoedigend dat fictie voor de werkelijkheid gehouden wordt, maar geeft toe dat hij de ambiance van het OLVG nodig had om het zijn mythische verhaal een achtergrond te geven. Het OLVG beschikt over een lichtstraat, een hoge overkoepelende ruimte waarin iedereen doorheen gaat op weg naar de verschillende afdelingen. Iedereen die daar loopt heeft op een of andere manier met lijden te maken. De werkelijkheid heeft daar een andere logica dan op de straat buiten het ziekenhuis. De lichtstraat voert ook naar de kapel waar men gebruik van kan maken, bijvoorbeeld om ervaringen schriftelijk mee te delen in een boek.

Otten noemt een ziekenhuis bijzonder vanwege de concentratie met de dood. Nergens komt de vraag naar leven of dood zo duidelijk naar voren als in een ziekenhuis. Een jaar of drie geleden kwam hij vaak bij zijn vader die in coma op de Intensive Care van het OLVG lag. Het ademen door de longen is een essentiële menselijke functie.

Wim Brands toont de bundel Gerichte gedichten die komende donderdag meedingt naar de VSB poëzieprijs. Otten leest een gedicht voor over de schilder Jan Mankes, die een portret maakte van een kind dat heel erg leek op Willy, het broertje van Ottens vader, die op driejarige leeftijd verongelukte. Het schilderij was in bezit van de opa van Otten en werd later door Scheringa gekocht en is op dit moment niet te zien.

Brands vraagt Otten naar zijn motief om katholiek te worden. Otten weet nog dat hij op 43 jarige leeftijd op Goede Vrijdag 1999 tijdens de kruiswegstatie in de St. Vituskerk in Naarden zijn gedachten direct tot Christus richtte in plaats van zoals gewoonlijk met een omweg. Brands vraagt hem of hij zich herkent in Ferrara’s Bad lieutenant (1992). Otten zegt dat het inderdaad gaat om ontferming. Als een magneet werd hij in een knielende positie getrokken toen Jezus de geest gaf.

Het is grappig dat die uitspraak op verschillende manieren verstaan kan worden.