Recensie: Het bloed in onze aderen (2011), Miquel Bulnes

Bordkartonnen relaas over politieke en menselijke hartstochten.

Het boeiende van een historische roman is dat je in de vorm van een verhaal een periode uit de geschiedenis beter leert kennen. In Het bloed in onze aderen betreft dat een episode uit de geschiedenis van het koninkrijk Spanje, ruim tien jaar voordat het in handen kwam van Franco. Hoewel de dictator nog niet op het politieke toneel is verschenen, wordt duidelijk hoe hij gebruik kon maken van de gepolariseerde toestand met anarchisten en conservatieve caciques - de rijke grondbezitters - aan de uiterste zijden van het politieke spectrum.

Het bloed in onze aderen is een omvangrijk werkstuk in vijf delen, dat begint met de strijd in Marokko tegen de Riffijnen. Deze mondt uit in de ramp van Annual. De Spanjaarden moeten deze stelling in 1921 opgeven. Hoofdpersoon in dit eerste deel is kolonel Augusto Santamaria, die ook in het vervolg van het verhaal van dichtbij gevolgd wordt. Zijn memoires lopen door het gehele boek heen.

Na een intermezzo over de levenswandel van de republikeinse politicus Ignacio Ubrique, gaat het in deel twee over de nasleep van een moord in een Madrileens bordeel op Cartoux, een vriend van Ubrique. Die verborg daar een dagboek met belastende gegevens, dat in handen valt van het hoertje Esperanza en dat het hele boek door een belangrijke rol blijft spelen. In deel drie komt de schrijfster van het dagboek, Enquireta, die louche praktijken uitoefent, in beeld.

In deel vier gaat Santamaría, die inmiddels chef van de veiligheidsdienst is, na de dood van een ondergeschikte, uit op onderzoek. Daarvoor begeeft hij zich ook naar Barcelona. De Catalaanse mentaliteit staat haaks tegenover de hoofdstedelijke en vormt een extra probleem tijdens de voorbereidingen voor een staatsgreep. In deel vijf tenslotte komt de militaire coup naderbij en raakt Esperanza verder in het nauw.

In de vijf delen worden verschillende vertelstijlen afgewisseld, zoals in deel vier en vijf het chronologische verslag. De hoofdstukken bestaan uit korte fragmenten waarbij Bulnes heen en weer pendelt tussen twee situaties en daarbij steeds een cliffhanger hanteert. Helaas wordt dat te veel een maniertje. Hij onthoudt ook graag informatie aan de lezer, zoals de namen van personen over wie Santamaría als chef van de veiligheidsdienst graag meer wil weten. Ook de moordenaar van Cartoux blijft lang verborgen voor de lezer. Behalve uit de memoires van Santamaría krijgt die ook informatie uit krantenberichten. In enkele intermezzo’s leren we de biografische feiten van enkele hoofdpersonen beter kennen.

Door het hele boek heen gaat het om machinaties rond de macht. Leger, kerk en politiek draaien om elkaar heen om verzekerd te zijn van de macht. Bondgenootschappen wisselen elkaar af. Chantage wordt niet geschuwd. Politieke en persoonlijke tegenstellingen lopen dwars door elkaar heen. Helaas worden al die verwikkelingen te veel. Na verloop van tijd gaan de intriges op elkaar lijken. Temeer daar de stijl erg vlak is, zoals blijkt uit zinnen waarin iemand zijn conflicterende emoties wegdrukt.

Het boeiendst zijn de meer persoonlijke stukken over Helena, de vrouw van Santamaría, die met een in Marokko gelegerde maar om het leven gekomen soldaat zou gaan trouwen. Ook de lotgevallen van het hoertje Esperanza dat eerder met de vermoorde Cartoux in bed lag en later het dienstmeisje in het gezin van Helena en Santamaría wordt, geven lucht aan het verhaal. Levend en tot de verbeelding sprekend wordt het echter nooit.

Nadat ik een tijdje in het boek had gelezen, zag ik dat tweede achternaam van Bulnes Ekkelenkamp was. Vervolgens realiseerde ik me dat de roman geen vertaling was.

Met weemoed dacht ik terug aan De korte zomer van de anarchie (1977) van Hans Magnus Enzensberger, die de politieke toestand in Spanje in een volgend decennium beschrijft en de hartstocht beter weet te op te wekken.