Julika Marijn over Uit verdriet geboren, Een andere kijk op kunst, 25 februari 2018

Actrice herkent zich in het leven van Helene Kröller-Müller

In de serie Een andere kijk op kunst, een initiatief van De Boeddhistische blik, spreekt Sarah Marijnissen met Julika Marijn over haar theatervoorstelling Uit verdriet geboren. Deze gaat over het leven van Helene Kröller-Müller (1869-1939), die de weg bereidde voor het gelijknamige museum in het nationaal park De hoge Veluwe. Leo de Boer portretteerde haar al eerder in zijn documentaire Helene, een vrouw tussen liefde en kunst (2010). Marijn voelde veel herkenning met de vrouw die haar leven wijdde aan de kunsten omdat die zo verbonden is met de ziel. Op het moment dat Marijn zelf ging schilderen ervaarde ze dat sterk.

Marijn haalt een van de oneliners aan in de correspondentie met de jongere Sam van Deventer, een leeftijdsgenoot van haar dochter. Ze schrijft hem dat ze op haar kalender ziet staan dat de kunst de spiegel van de ziel is. ‘Daarom houd ik zo van de kunst, omdat zij het mooiste en beste, het meest ware van mensen brengt.’ Marijn zegt over deze lyrische uitspraak dat Helene een gat probeerde te vullen en op zoek was naar zingeving, zoals zijzelf. Ze kon niet goed overweg met het geloof en hongerde naar inhoud. Ze had veel verdriet met haar dochter die ook Helene heette en die afstand van haar nam na een conflict over Sam van Deventer.

Het museum werd geboren uit die correspondentie voortkwam, zegt Marijn. Het kwam tot stand tijdens de Eerste Wereldoorlog, die haar als Duitse zeer aan het hart ging. Ze ging zelfs naar Luik om Duitse soldaten te verplegen en was toen thuis al begonnen met een privé kunstcollectie in samenwerking met kunstbeschouwer Bremmer. Dat resulteerde in een eerste werk van Van Gogh van wie er veel meer zouden volgen. Ook Van der Leck ontsnapte niet aan haar aandacht. Na een gevaarlijke baarmoederoperatie ging ze in het museum dat van de grond gekomen was, kunst verzamelen op een minder persoonlijke grondslag.

Marijn, die de kleinkunstacademie heeft gedaan, herkent de behoefte om betekenis aan het leven te geven. Na een rol in de soap serie Onderweg naar morgen gooide ze het roer om en vertrok naar India om tot een verdieping van haar leven te komen. Ze kwam terug met een nieuwe bredere blik op het leven, die in de kunst overdraagbaar is. In de voorstelling Uit verdriet geboren ging ze uit van de pijn in haar eigen leven. Ze heeft zelf ook een baarmoederoperatie gehad en wist eerst niet of ze daar wel over moest beginnen, maar het leven van Helene, die iets deed met haar verdriet, sterkte haar erin erover te vertellen. Ze leerde dat anderen dat niet vreemd vinden maar daardoor zelf ook naar hun verdriet kunnen gaan.

Kunst gaat over het weergeven van de worsteling van de mens met zijn leed. Ze zoekt vooral sterke vrouwen uit het verleden uit, bij wie ze die worsteling terugziet. Zo werd ze bij Etty Hillesum geraakt door het zoeken naar vrijheid, zelf in het donkerte van de Tweede Wereldoorlog. Hillesum vond de innerlijke ruimte om ook onder moeilijke omstandigheden in zichzelf aanwezig te blijven.

Marijnissen vraagt hoe zij haar schroom overwint om persoonlijke zaken aan de orde te stellen.

Marijn antwoordt dat de bevestiging die ze van haar publiek krijgt, bijvoorbeeld over een miskraam, haar goed doet. Ze benadert het onderwerp op een speelse manier met poppen van Van Gogh, Picasso en Warhol.

Marijnissen zegt dat vorm en schoonheid een vonk kunnen doen overslaan.

Marijn bevestigt dat het om het bereiken van eenheid gaat, dat iets goddelijks is. Anders dan de nalatenschap van Helene moet zij het hebben van een aanraken van de harten van haar publiek.

Hier mijn bespreking van Helene, een vrouw tussen liefde en kunst, hier de site van Julika Marijn met daarop de speellijst, hier meer over Sarah Marijnissen op de site van Bodhi. De foto is van Ben van Duin.