Shoppen volgens China, Tegenlicht, 25 februari 2018

Economische tendens gaat tegen duurzame ontwikkeling in

Regisseur Roland Duong verdiept zich in de nieuwe manier van winkelen die ons idee van vroeger wegvaagt. In plaats van naar een winkel te gaan, worden de goederen aan huis geleverd. Dat gebeurt nu al door Nederlandse postorderbedrijven, maar straks ook via Chinese internetgiganten als Alibaba en Tencent.

Duong begint met de leegstand in de winkelstraten in Nederland. Een mevrouw die vroeger het winkelbeeld van de V&D in Emmen bepaalde, heeft nog steeds pijn in het hart dat de keten opgedoekt is. Hoewel ze tegenwoordig als gewichtsconsulente werkt, bekijkt ze met een gevoel van verlies de oude winkel die nu tijdelijk is ingericht met kerstspullen.

Een van de redenen dat er zoveel leegstand is, heeft te maken met het feit dat mensen tegenwoordig veel artikelen online bestellen. Dat zal alleen maar toenemen als Alibaba straks toegang tot de Nederlandse markt krijgt. De Amerikaanse ondernemer Duncan Clark volgt de ontwikkelingen op de voet en zegt dat China op internetgebied zijn tijd ver vooruit is en dat men daar bijvoorbeeld niet meer met cash maar met zijn telefoon betaalt.

De wethouder van Weert probeert de gevolgen van de leegstand aan te pakken door de middenstanders in het centrum van de stad te centreren. Hij spreekt met een mevrouw van een modezaak die hard moet werken om klanten te trekken. Michel Schaeffer, die vroeger de baas was van bol.com, vertelt dat zijn bedrijf op een slimme manier de klanten wegtrekt uit de winkels, waardoor het marktaandeel steeds toeneemt.

Journalist Hans Moleman, bekend met de Chinese praktijken, stelt dat Limburg belangrijk is als Europese economische locatie en laat zien waar straks in Weert een megagroot distributiecentrum van Alibaba verschijnt. De wethouder laat zich zo’n buitenkans niet ontglippen.

Duong gaat verder in op de ontsluiting van de markt voor Nederlandse bedrijven. Die kunnen niet om een internetbedrijf als Azoya heen. Omdat de Chinese overheid muren opwerpt tegen buitenlandse bedrijven, is toegang tot de Chinese markt niet eenvoudig. Rogier Creemers (zie foto), die veel weet van internetrecht, zegt dat de Chinese overheid ervoor heeft gezorgd dat Facebook en Twitter het politieke systeem niet kunnen ondermijnen. Daartoe heeft men een eigen programma opgezet dat WeChat heet en veel wordt gebruikt.

De overheid eist ook toegang tot de data die internetgiganten loskrijgen van klanten. In de laatste aflevering van Door het hart van China sprak Ruben Terlou al over het sociale kredietsysteem dat China wil opzetten om de burger tot goed gedrag aan te sporen. Creemers herhaalt dat een overtreding in het verkeer de burger een lening kan kosten en straks een toerist mogelijk een visum. Schaeffer zou het bedenkelijk vinden als het zover zou komen bij een verkoop van bol.com aan Alibaba, maar onmogelijk is dat niet. Moleman zou daardoor in ieder geval geen boeken meer bij bol.com bestellen.

De staatscontrole past in de Chinese traditie die teruggaat tot Confucius. De staat wordt gezien als een ouder die het goed voorheeft met het kind. Creemers zegt dat het men in Europa anders denkt over de verhouding tussen privacy en staatsmacht en dat men de Chinese overheid de wil op kan leggen vanwege het feit dat de Europese economie de grootste ter wereld is. Dat kan natuurlijk veranderen. De vraag die mij bezighoudt of Weert wel zo’n enorm distributiecentrum moet willen. Of Europa dat niet kan tegenhouden. Of de economie niet lokaler en duurzamer georganiseerd kan worden.  

Hier meer informatie op de site van Tegenlicht, vanavond napraten in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, onder andere met Roland Duong en Rogier Creemers, hier mijn bespreking van Door het hart van China.