Theaterrecensie: alleen, Toneelgroep STAN, Toneelschuur, 21 oktober 2017

Verweesde individuen proberen elkaar ondanks alles te vinden

Sara de Roo speelde vorig seizoen in Alles is rustig de mooie rol van echtgenote van een Duitse intellectueel, die het hoog in de bol heeft. Daarvoor was ze Tussy, een van de twee dochters van Karl Marx, die anders dan haar zus Laura, strijdbaar is en iets in de wereld wil veranderen. Die laatste rol heeft haar aangezet om de werkelijkheid directer te lijf te gaan. In alleen staat ze niet alleen alleen op het toneel maar wil ook de kloof dempen die haar gescheiden van anderen houdt.

Ze heeft de Marokkaanse schrijver Fikry el Azzouzi gevraagd een stuk voor haar te schrijven die over de multiculturele kloof gaat. Zijzelf zijn als man en vrouw, allochtoon en autochtoon, gelovige en atheïst duidelijke exponenten daarvan. Sara is echter niet tevreden met het resultaat, het liefdesverhaal tussen een Marokkaan en een Vlaamse dat Fikry voor haar heeft geschreven en in een briefwisseling wisselen de twee daarover van gedachten.

In de voorstelling wisselt De Roo het vertellen van het liefdesverhaal af met het voorlezen uit hun briefwisseling, die in het voorjaar begon, een aantal maanden voor de première. Door snel van het een naar het ander over te gaan, ontstaat er gelaagdheid in haar optreden. Met subtiele middelen als een gordijn geeft ze enige dramatische vorm aan de voorstelling maar vooral is het een tekstueel gebeuren, dat door de aangrijpende inhoud de aandacht van het publiek gevangen houdt dat in een meer intieme sfeer op een kleine tribune op het podium samengebracht is.

Het verhaal vertelt de moeizame verhouding tussen Eva, de echtgenoot van restauranthouder Bruno, en Ayoub, een afwasser. Beiden voelen zich niet erg op hun plaats in deze omgeving en verschillen ook nog eens erg van elkaar. Voor hem als moslim is de shahada, de mohammedaanse geloofsbelijdenis, van groot belang, zij is journaliste en heeft afgerekend met allerlei vormen van geritualiseerd leven. Hij is zorgzaam, zij afstandelijker en een relatie lijkt er niet in te zitten tot Bruno zijn geluk vindt bij een nieuwe vriendin en Eva de band met Ayoub aanhaalt, hetgeen al meteen conflicten oplevert door met de cultuur samenhangende verwachtingen. Die worden alleen maar groter door de introductie bij familieleden en vrienden en verder gevoed door religieus geweld en tegengeweld in de maatschappij. Daarbij ontbreekt gelukkig de lichtere toets niet, zoals tijdens de kennismaking van Eva met de moeder van Ayoub, die haar eigen koekjes prefereert boven de door Eva meegebrachte taart. 

In de briefwisseling blijkt dat ze toch iets met elkaar gemeen hebben, namelijk dat ze beiden geen witte mannen zijn die op arrogante wijze hun macht uitoefenen. Vanaf het begin hebben Sara en Fikry werkelijk de intentie gehad om elkaar te vinden in hun eigen verweesdheid. De mogelijkheden zijn beperkt in een maatschappelijke sfeer waarin angst voor elkaar aan kracht wint en de kunst niet meer in staat is om te laten zien dat we boven onszelf uit kunnen stijgen, maar juist in zo’n wereld komt het erop aan elkaar niet te laten vallen.   

Hier meer over de voorstelling alleen op de site van STAN met daarop – onder het kopje video – een trailer en onder het kopje pers veel meer achtergrondinformatie, hier mijn bespreking van Alles is rustig, hier die van The Marx sisters.