Elke Veldkamp over De dood, VPRO Boeken, 8 oktober 2017

Kennis over stervensproces vaak onvoldoende

Tekstschrijfster, redactrice en journaliste Elke Veldkamp kreeg van haar uitgeverij de opdracht om een boek te maken over de dood en interviewde daarvoor vijftien personen, waaronder schrijver Martin Michael Driessen en rouwdeskundige Leoniek van der Maarel, die uit hoofde van hun beroep veel met het onderwerp te maken hebben. Veldkamp, die geen enkele angst voor de dood kent, was blij met de opdracht en leerde de dood beter kennen.

Carolina Lo Galbo vraagt haar naar de insteek van haar onderzoek.

Veldkamp zegt dat ze niet meer of minder dan de gemiddelde Nederlander van de dood wist, maar zich wel afvroeg waar het algemene ongemak ermee vandaan komt. Ze merkte dat tijdens het schrijven en in de reacties na publicatie van haar boek. Vijftig procent van de mensen weet, zo is uit onderzoek gebleken, weinig van het stervensproces, dat in fases verloopt, die soms voor nabestaanden niet prettig zijn. Ze onderscheidt er vier, die als een rode draad door haar boek lopen, te weten de sociale, biologische, psychische en spirituele, maar gaat liever in op de vijfelementenleer die ook op de dood toegepast kan worden. Zo gaat het element aarde over loslaten, water over verdriet, vocht verliezen en incontinentie, vuur  over de afgenomen levenswil en ether over de wegstervende levensvonk. Ze heeft haar gesprekspartners ook steeds naar deze elementen gevraagd.

Lo Galbo kan zich voorstellen dat kennis van de fasen minder angstig voor de dood maakt.

Veldkamp vergelijkt de aandacht voor de dood met die voor de geboorte. De twee processen spiegelen elkaar. Zelfmoord wordt geaccepteerd, maar zuigelingensterfte niet, een levenseinde moet vlekkeloos verlopen terwijl het geboorteproces met veel onrust gepaard gaat, ook bij de ouders. Dit zegt veel over het maakbaarheidsideaal. Veldkamp denkt dat wij te veel de regie willen houden en dat we minder goed in staat zijn tot overgave, zoals te zien is in verwoede manieren om het leven te rekken. Ze vindt dat iedereen daar zelf een standpunt over mag hebben, maar zelf is ze door haar boek anders gaan denken over voltooid leven. In het interview met geriater Agnes van der Heide, die deel uitmaakte van de commissie die een standpunt daarover moest formuleren, kwam naar voren dat onze huidige euthanasiewetgeving voldoet en dat een wettelijke regeling over voltooid leven die in de weg zou kunnen zitten.

Lo Galbo vraagt wanneer men zou vinden dat een leven voltooid is.

Veldkamp antwoordt dat de discussie door mondige mensen gevoerd wordt terwijl er tal van mensen in verzorgingstehuizen zitten die niet weten wat ze aan moeten met het onderwerp maar de familie geen overlast willen bezorgen en niet afhankelijk willen zijn. 

Lo Galbo vraagt of ze anders is gaan nadenken over de eigen dood.

Veldkamp antwoordt dat ze door de onderzoeken van cardioloog Pim van Lommel geïnteresseerd raakte in bijna dood ervaringen. Ze zegt dat het feit dat bewustzijn los van het lichaam kan bestaan door hem bewezen is en dat dit hoop geeft voor onze toekomst.  

Lo Galbo besluit het gesprek met de opmerking dat haar boek hoopgevend is voor ons allemaal.

 

Hier de website van Elke Veldkamp, hier die van Leoniek van der Maarel.