Recensie: Transit (2016), Rachel Cusk

Bedwelmende observaties van het moderne leven

De Britse schrijfster Rachel Cusk, die in 1967 in Toronto geboren werd, haar vroege jeugd doorbracht in Los Angeles en op haar zevende naar Engeland verhuisde, heeft, zoals ik al eerder ondervond met Arlington Park (2006), een bedwelmende manier van schrijven, die ervoor zorgt dat ik op een dak wil gaan staan en het hele boek of in ieder geval het begin ervan af wil schreeuwen. Dat begin gaat in Transit, waarin een vrouwelijke schrijfster na haar scheiding opnieuw moet beginnen, over een e-mail van een astrologe die voorspelt dat zich een transit zal voordoen, een term die door astrologen wordt gebezigd om heftige overgangen in het leven aan te geven. ‘Zij zag dingen die ik niet kon zien; mijn persoonlijke gegevens waren in haar bezit gekomen en aan de hand daarvan had ze de planeten kunnen raadplegen. (…) Ze had zo’n vermoeden dat ik de weg kwijt was in het leven, vervolgde de e-mail, dat het me soms moeilijk viel de zin van mijn huidige omstandigheden te ontdekken en de toekomst hoopvol tegemoet te zien;’

De schrijfster heeft genoeg zelfkennis om te weten dat ze niet op een afspraak in hoeft te gaan, maar dat wil niet zeggen dat ze zich niet in een moeilijke overgangstijd bevindt. Ze zoekt een woning in een oude wijk van Londen, komt daar eerst al haar vroegere geliefde Gerard tegen met wie ze in Toronto samenwoonde en treft het niet met de koop van een bovenwoning die er van de buitenkant gezien aardig uitziet, maar van binnen een bouwval is en ook nog vreselijke onderburen John en Paula blijkt te herbergen. Hilarisch is het contact met de Poolse aannemer Tony die er geen gat in ziet om de woning te renoveren, maar tenslotte zijn hand over het hart strijkt en er samen met zijn broer Pavel toch maar aan begint. De jonge zoons van de schrijfster verblijven in de tussentijd bij haar ex man en zelf gaat ze er regelmatig op uit om niet in de herrie te zitten. Hoewel de schrijfster bij de onderburen geen goed kan doen, spreekt Tony een woordje tegen hen waarbij hij het doet voorkomen alsof hij ook niet zo te spreken is over de schrijfster. Door dit bondje kan hij in ieder geval de vloer slopen.

Transit heeft een losse structuur met doorleefde portretten van mensen zoals een makelaar met mensenkennis, een kapper die de grijze haren van de schrijfster behandelt, collega’s tijdens een literatuurfestival of vriendin Amanda. De beschrijvingen zijn allemaal even sterk zoals over het uiterlijk van haar vriendin: ‘Amanda had een jeugdig uiterlijk, waarop het patina van de vorderende leeftijd slordig was aangebracht, alsof ze niet zozeer was verouderd, maar alsof er achteloos met haar was omgesprongen, als een verfrommelde foto van een kind. Ze was klein en stevig, en het was of ze voortdurend verkeerde in een staat van opwinding waar af en toe een alles overspoelende moeheid doorheen schemerde.’

De hoofstukken kunnen als aparte verhalen gelezen worden, zoals het laatste deel over een bezoek aan een neef in Wiltshire, die een nieuwe vrouw heeft, met wie het ook niet allemaal van een leien dakje gaat. Tijdens het bezoek in een weekend waarin de mist als een dik gordijn tegen de ramen hangt, licht Cusk een tip van de sluier op over hedendaagse ideeën van opvoeding en het onderhouden van een relatie. Dat doet ze met veel gevoel. De toon in de roman is zuiver. Identiteit blijkt een struikelblok om het noodlot te begrijpen. De wanhoop die de gang door het leven van de schrijfster begeleidt, is authentiek. Het moderne leven is zo gemakkelijk nog niet, maar het biedt wel kansen om onszelf te transformeren. Heel fraai komt dit ter sprake in een reflectie tijdens een etentje met een man die de schrijfster nauwelijks kent. Ze bedenkt dat de jeugd van mensen beter als een vormende beleving van machteloosheid kan worden gezien dan als een verklaring van hetgeen men later meemaakt. Dit soort observaties maken Transit, vertaald door Marijke Versluys en met op de omslag een detail van een naaktfoto van Man Ray, af. Pas na lezing ontdekte ik dat deze roman het vervolg is van Contouren maar ook los daarvan gelezen kan worden. Ik geef u blind op een briefje dat Contouren net zo verrassend is.