The altruism revolution (2015), documentaire van Sylvie Gilman en Thierry de Lestrade

 Goed doen leidt tot nadoen

De vraag of de mens een egoïstisch dan wel een altruïstisch wezen is, trekt diepe voren in het politieke, economische en sociale landschap. De Franse documentairemakers Sylvie Gilman en Thierry de Lestrade zochten het uit en stelden vast dat het antwoord op de vraag aan een herwaardering toe is. De sterke nadruk op de zogenaamde egoïstische instelling van de mens is achterhaald. Samenwerking biedt meer kansen op overleving dan concurrentie zoals in de kapitalistische economie vereist is.

De documentairemakers stellen vragen, onderzoeken die en stellen weer vervolgvragen, waardoor het onderwerp boeiend gepresenteerd wordt. Men begint met een dertigjarige Amerikaan Sam Polk die acht jaar in Wall Street actief was, net als The wolf verslaafd raakte aan het verdienen van geld, maar erachter kwam hoe idioot dat was. Het systeem deed hem denken aan een andere verslaving, die aan videogames. Hij maakte zich ervan los en ging zich inzetten voor armen in Los Angeles. 

Televisiebeelden bevestigen dat we in een gewelddadige en egoïstische wereld leven. Universiteitsdocent Daniel Batson zet daar al dertig jaar vraagtekens bij. Hij deed experimenten waarbij proefpersonen zogenaamd stroomstoten kregen toegediend. De kijker voelde met hen mee op grond van het empatisch vermogen. Neurowetenschappers hebben plekken in de hersenen gevonden die geactiveerd worden als we pijn bij een ander zien. Lijden of zien lijden is voor de hersenen bijna hetzelfde.

Al vanaf jonge leeftijd kunnen we de behoeften van anderen herkennen, zo heeft men op het Max Planckinstituut in Leipzig onderzocht. De hulpvaardigheid verdwijnt niet als jonge kinderen druk aan het spelen zijn. Het is eerder zo dat na beloning de hulpvaardigheid afzwakt. Aan de Yale universiteit is de rol van de opvoeding in deze kwestie onderzocht. Al na drie maanden weet het kind een keuze in moreel opzicht te maken tussen goed en slecht.

Onderzoek met chimpansees wijst uit dat samenwerking in de natuur overal voorkomt en door de hersenen wordt opgeroepen. Het egoïsme kan verklaard worden omdat een kind zowel als een volwassene vooral de eigen groep wil bevoordelen. Dat zien we ook in een stadion met rivaliserende supportersgroepen. In plaats van empathie voelt de ene groep een sadistisch genoegen als de tegenstander verlies lijdt.

Het morele besef valt aan te leren. De voormalige microbioloog en latere zenmeester Matthieu Ricard meende dat zelfs bij een geringe aandacht voor meditatie hersenveranderingen ontstaan. Neurowetenschapper Richard Davidson toonde dit aan. Tania Singer van het Max Planckinstituut baseerde daarop een leergang. Altruïstisch gedrag bleek besmettelijk. Goed doen leidt tot nadoen.

De drie ontmoetten elkaar op het World Economic Forum in Davos, dat allang niet meer over economie alleen gaat. In kleine zalen lieten ze deelnemers kennis maken met hun ontdekkingen. Ricard zegt tegen de documentairemakers dat de cultuur niet in een keer veranderd kan worden, maar dat er openingen ontstaan. Volgens Singer leiden de nieuwe inzichten tot een ander economisch model.    

Hier de trailer.