Op zoek naar een rechtvaardige manier om arbeid en loon te
verdelen
Regisseur Kasper Verkaik stelt de sociale zekerheid van de
werkende mens aan de orde. Jarenlang was er rust op het arbeidsfront, ook al werd
die soms danig verstoord door stakingen. Door bedrijfssluitingen en de afname
van het fabriekswerk verloor de vakbond aan invloed. Veranderingen in het
arbeidsproces zoals de flexibilisering, automatisering en robotisering zetten
de sociale zekerheid verder onder druk. De tijd van vaste banen, zoals onlangs
nog fraai beschreven door Hans Maarten van den Brink in de roman Dijk, ligt achter ons en dat heeft
gevolgen voor de rol van de vakbond. Moeten de arbeidsrechten in de toekomst op
een andere manier beschermd worden? vraagt Verkaik zich af.
De Engelse journalist van de Guardian, Paul Mason, heeft het
nodige denkwerk verricht. Op basis van reizen voor de BBC naar gebieden met
sociale onrust, schreef hij in 2015 zijn vijfde boek Postcapitalism: a guide to the future dat over de overgang naar een
postkapitalistisch systeem gaat. Hij betoogt dat het kapitalisme tegen zijn
grenzen aan loopt en dat het vooral de middenklasse is, die daarvan de dupe is.
Zij zijn het dan ook die in verzet komen. Volgens Mason verdween de lust tot
demonsteren na de komst van Margaret Thatcher die de strijd aanbond met de
vakbonden. Daarna bleven de lonen sterk achter bij de winsten. Mason schetst de
afname van vakbondsleden in de verschillende landen. In de Verenigde Staten is
maar elf procent van de werknemers in vakbonden georganiseerd, in Zweden is dat
zeventig procent. Daar bestaat het sociale model dat onder andere
ouderschapsverlof regelt. Dit model behoeft echter ook in de tijd van de vierde
industriële revolutie aan aanpassing. Zonder winst valt er ook geen verlof te
geven, al blijft dit soort denken binnen de box. Volgens Mason is een nieuwe visie
op rechtvaardigheid hard nodig. Twee van de ideeën die hij in zijn boek ventileert
gaan over de coöperatie en het basisinkomen, dat in de plaats van loon komt
omdat werk schaars wordt. Daarmee kan voorkomen worden dat het neoliberalisme
de werknemer weer tot slaaf en knecht maakt.
Overigens is het stakingswapen nog steeds niet helemaal
uitgewerkt zoals een jonge Amerikaanse werknemer van McDonalds laat zien, die opkwam voor een hoger jeugdloon, net
als vakkenvuller Soufian deed op de aandeelhoudersvergadering van Albert Heijn. De tendens is volgens
Paul Haars van FNV Young & United, om directe actie te laten
prevaleren boven achterkamertjesonderhandelingen. In de Rotterdamse haven wordt
nog op ouderwetse wijze actie gevoerd. Stakingsleider en vakbondsman Niek Stam verzet
zich tegen het uitkleden van de rechten van werknemers en het inzetten van
flexibele krachten door arbeidsbureaus. Tijdens een bijeenkomst met Sjaak Poppe
van het havenbedrijf gaat het er heet aan toe. Het protest is luid, temeer
omdat de haven veel winst maakt en dat over de ruggen van de mensen die het
werk doen. Het was wel bizar dat Stam zich verzet tegen samenwerking met
zzp-ers. Hieraan is te zien dat hij nog echt van de oude stempel is.
Mason stelt dat de vakbond tegenwoordig bij het individu
moet beginnen en zorgen voor informatienetwerken om te voorkomen dat de
middenklasse straks buitenspel komt te staan. Een actie onder bioscooppersoneel
in Londen, die werd gesteund door Ken Loach en Eric Cantona en mede door de
publiciteit leidde dat tot hogere lonen, laat zien dat samenwerken tot succes
leidt. De Cooperatie onder leiding van Teun Gautier, voormalig uitgever van de
Groene Amsterdammer, is een Nederlands initiatief dat in het straatje van Mason
past. Het voorkomt dat zzp-ers zich doodwerken zonder een goede
arbeidsongeschiktheidsverzekering en een oudedagsvoorziening.
Hier
meer informatie op de site van Tegenlicht, onder andere een boeiende video in
vijf fragmenten van Michael Crosby (zie foto) over de klassenstrijd die nog steeds actueel
is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten