Zag je het maar (2016), documentaire van Rick Kluskens

Wankelen aan de rand van de samenleving

Hulpverlener en student Rick Kluskens probeerde samen met Diederick Helder, die werkzaam is in de zorg voor verstandelijk gehandicapten, een afstudeerproject van de grond te krijgen over de hulpverlening aan kinderen met een licht verstandelijke handicap en daarbij gedragsproblemen. Zij deden dit via crowdfunding en slaagden hierin, zoals de hieronder genoemde site laat zien en konden anderhalf jaar lang groepsleidster Lisanne (zie foto) volgen in haar dagelijkse omgang met deze doelgroep in een woongroep van Sirius in een gewone nieuwbouwwijk, waarin ze op basis van vrijwilligheid worden opgevangen.

Lisanne is vijfentwintig jaar en doet dit werk inmiddels drie jaar. In het begin van de documentaire, stapt ze op een ochtend het goed geoutilleerde woonhuis binnen waar ze meteen door een meisje overvallen wordt met de vraag waarom ze niet iedereen gewekt heeft. Heel gevat antwoordt ze dat het meisje toch al wakker is, maar dat schept geen band. In stilte zitten ze aan de ontbijttafel, met daarbij Johnny die ook al weinig zegt.

Johnny (rechts op de foto) is een autistische jongen van twintig die heel graag huisje boompje beestje wil maar daar niet aan toe is. Lisanne zegt dat hij daartoe meer sociale vaardigheden moet leren, maar hij raakt snel gedeprimeerd. Er ontstaat een conflict over een bestuurbaar autootje met een benzinemotor dat hij graag in het huis wil hebben. Hij praat erover met de leiding die zijn plan afkeurt waarop Johnny boos wegloopt. Lisanne belt zijn moeder die zegt dat hij nog niet zo’n autootje heeft, wel twee electrische. In een volgend shot zien we hem daarmee op straat spelen. Later horen we dat het goed met hem gaat. Hij doet een stage als monteur in een garage, die heel tevreden met hem is. Praktisch gezien is er in ieder geval perspectief.  

Andrew (links op de foto) van negentien is iemand die graag gamet en boos wordt als hij hierin belemmerd wordt, bijvoorbeeld omdat hij moet eten. Als hij ook nog eens een grote mond tegen Lisanne heeft, moet hij naar zijn kamer. Men zoekt naar een goede dagbesteding voor hem. Lisanne gaat naar hem toe met belangrijke post maar hij is daar niet in geïnteresseerd. Zijn postvak zit ook helemaal vol met ongeopende post. Als het zo doorgaat komt hij straks bij het Leger des Heils terecht, want zijn ouders kunnen ook weinig voor hem doen. Zelf polst hij Lisanne op een dag over zijn mogelijkheden. Lisanne denkt dat hij in groep met verstandelijk gehandicapten beter tot zijn recht komt, maar dat blijkt niet zo te zijn. Lisette belt hem, hoort over conflicten en zegt dat hij snel eens langs moet komen om bij te praten. Een ander van de leiding noemt hem na dit gesprek een moeilijke maar schattige jongen.

De negentienjarige Meron (te midden van de jongens) houdt van muziek, ontbreekt het niet aan vrienden maar is op zoek naar een plek waar ze begeleid zelfstandig kan wonen. In school of dagbesteding heeft ze geen zin. Als ze een reünie van haar vorige school heeft, zegt ze dat ze een opleiding doet, om niet te hoeven bekennen dat ze achter loopt. Ze wil daarop wel weer een diploma gaan halen. Op het eind verhuist ze naar een zelfstandige woonruimte. Lisanne denkt dat ze het nog wel moeilijk zou krijgen zonder de groep en zelf zegt ze ook dat ze de groep zal missen.

Met dank aan Lisanne die zo vriendelijk is geweest ons een blik op haar werk te gunnen. Haar manier van optreden is heel consequent met hart voor de zaak.

In de aftiteling lezen we dat er in Nederland 74.000 personen zijn met een lichte verstandelijke beperking en 2.2 miljoen zwakbegaafden met een laag lager IQ. Van de 1.4 miljoen personen met problemen op het gebied van sociale redzaamheid komt een aantal in de eerstgenoemde categorie terecht als de hulp onvoldoende is. Een aantekening hierbij is dat de cijfers een slag om de arm zijn omdat velen onzichtbaar onder het maaiveld blijven. De andere kant van dit verhaal, dat verder niet genoemd wordt, is dat de maatschappij de ruimte voor jongeren die moeilijk meekomen zwaar beperkt heeft, hetgeen natuurlijk zijn weerslag heeft op dit soort hulpverlening.

Hier meer informatie, waaronder een trailer, op de site van Cinecrowd, die dit project van de grond hielp, hier meer informatie over Sirius.