Recensie: Oase (2015), Jan van Mersbergen

Ontheemd vluchtelingengezin vindt haar plaats in Nederland

De nieuwe novelle Oase van Jan van Mersbergen past heel goed in het tijdsbeeld waarin we te maken hebben met vluchtelingen die een stadje in ons land, waarachter Venlo gaat, een plek proberen te veroveren. Het gezin dat Van Mersbergen portretteert komt uit Ethiopië, is daar een restaurant begonnen, Oase genaamd, maar het ontbreekt hen aan klandizie. De novelle draait om de manier waarop ze tenslotte toch klanten weet te winnen, maar ondertussen wordt aandacht gevraagd voor de cultuurshock die vluchtelingen ondergaan en de gebrekkige kwaliteit van onze multiculturele samenleving, die stilstand onder nieuwkomers veroorzaakt.  

Hoofdpersonen in de novelle zijn de broers Dahir en Sulayman. De laatste is, de toestand met zijn apathische ouders zat, op zichzelf gaan wonen, maar heeft nog geen baan en dus geen geld te makken. Dahir moet daarom de drankjes betalen als hij een avondje uitgaat met zijn broer Sulayman. De laatste heeft bij het vertrek uit huis van zijn vader heeft gehoord over de traumatische gebeurtenissen tijdens de tocht naar Europa. Over dat laatste komen we pas later meer aan de weet. Daarvoor heerst een ongemakkelijke status quo.

Beweging in de stilstand vindt plaats als het jonge stel Sjors en Bianca in het restaurant Oase komen eten. Aanleiding vormt een weddenschap over het feit dat men daar met de handen moet eten, hetgeen door de pocherige Sjors van zijn bescheiden vriendin gewonnen wordt. De kennismaking met bediende Dahir leidt tot contact van Bianca met Sulayman die sterk op zijn broer lijkt. De wedstrijd tobbedansen die in de plaats gehouden wordt, vormt voor het stel een goede aanleiding om het gezin aan meer klandizie te helpen.

De ontheemding van het gezin wordt fraai neergezet. Eerst al vanuit de ogen van Dahir die in het restaurant naar een poster met een afbeelding van de woestijn kijkt en daarbij denkt dat ze uit de woestijn kwamen omdat iedereen dacht dat ze uit de woestijn kwamen. Vervolgens vanuit de optiek van de gedesillusioneerde vader die zegt dat mensen noch het echte noch het verzonnen verhaal willen weten.

Er gebeurt hier niks, verzucht Dahir, als hij er met zijn moeder over praat, die anders dan zijn vader wel in het stille restaurant komt:

‘Zijn vader kwam hier zelden, die bleef in de keuken en bouwde zijn ding op vanachter de betegelde muren waar geen foto’s van woestijnen hingen, die had zijn eigen oase met grijze pannen en een oven, en een grote diepvries, die nog het meeste gebruikt werd. Zijn moeder kwam wel in het restaurant en ook al was ze net zo stug en conservatief als zijn pa, ze zei goed.’ Dat laatste gaat over het feit dat zijn moeder tenminste een uitweg niet wil blokkeren. 

De personages worden niet erg uitgewerkt, maar dat hoeft in een novelle natuurlijk ook niet. Aardige bijkomstigheid is het oogje dat Sulayman op Bianca heeft, al blijft dat ook bij voorzichtige blikken. Het einde is helaas wat sentimenteel. De taal is vrij simpel en de zinnen kort, zodat men zich afvraagt of het voor jong volwassenen geschreven is of anders wellicht voor vluchtelingen. De directe rede zonder aanhalingstekens maakt, zeker voor de weinig geoefende lezer, dat men soms moet zoeken wie wat zegt. Soms is de tekst wat langdradig: nauwgezet wordt bijvoorbeeld de schooldag van Bianca beschreven, terwijl die voor het verdere ontwikkeling van het verhaal niet zo relevant is. Daarvoor in de plaats had Van Mersbergen dieper op de problematiek van nieuwkomers uit een heel andere cultuur kunnen ingaan en de betrekkelijkheid van vaste grond. Het thema van zijn roman Naar de overkant van de nacht gaf al aan dat hij daar de nodige betrokkenheid bij heeft.

Hier mijn recensie van Van Mersbergens eerdere roman Naar de overkant van de nacht (2011), hier meer informatie over Oase, waaronder een interview met de schrijver.