Aan ’t einde van de weg (2013), documentaire van Maud Nycarden

Poëtisch portret van de levensweg van een oude vrouw

Aan ’t einde van de weg, ergens in het oosten van Letland, leeft een oud vrouwtje samen met haar dieren. Daina, zoals ze heet, woont daar in een vervallen boerderij te midden van lotgenoten, die hetzelfde leven leiden. De tijd is daar stil blijven staan. Daina put het water met emmers zoals men allang niet meer doet en hanteert de zeis als het gras rond het erf te hoog wordt. Toch is het wel eens anders geweest. Als het boerenwerk erop zit, heeft Daina tijd om terug te denken. Ze maakt daarbij gebruik van foto’s, die een licht werpen op haar verleden, dat zich niet altijd op de boerderij afspeelde. In de loop van de seizoenen ontvouwt Nycarden het levensverhaal van deze eigenzinnige vrouw.   

Haar eerste man heette Erik. Zij was toen zesentwintig jaar oud. Hij was chauffeur en kreeg zes jaar later, in 1981, een fataal auto-ongeluk. Hij liet haar twee jonge kinderen na, Iveta en Edgars. Daarom ging ze terug naar haar moeder met wie ze een haat liefde verhouding had. Ze leerde Elmars kennen die op het platteland woonde en ging met hem mee maar liet haar kinderen achter bij haar moeder. Iveta kon dat moeilijk zetten en kreeg gedragsproblemen

Nycarden gaat naar Italië waar Iveta woont. Ze heeft een man en een zoontje en komt materieel niets te kort, maar miste eerder haar broer met wie ze in haar jeugd verbonden was. Ze vertelt dat Daina doodsbang voor haar moeder was en zelfs haar schulden verzweeg. Ze zou haar moeder eens willen vragen waarom ze hen niet meenam naar Elmar. Edgar die tegenwoordig in Noorwegen woont, dacht dat het gezin wel bijeen zou blijven, maar ziet in dathet achteraf beter is geweest dat dit niet gebeurd is.

Na de dood van Elmar is Daina in zijn boerderij blijven wonen, maar dat kan niet veel langer zo blijven. Het verval gaat steeds sneller. Haar zoon helpt haar te verhuizen naar het stenen huis van haar moeder dat niet ver uit de buurt is en legt meteen een houtvoorraad aan. Voor Daina is dit het familiehuis waar ze vanaf haar twaalfde woonde. Edgar zegt ons dat hij denkt dat hij hier later zelf ook weer terugkomt.

Heel mooi in de documentaire is een bezoek van Iveta met haar gezin aan haar moeder. Daina vertelt dat ze eerder in de stad woonde en daar bouwkundig ingenieur was maar met Elmar meeging die op het platteland woonde. De plek is inmiddels deel van haar geworden. Nycander probeert een gesprek te arrangeren tussen Iveta en Daina over het verleden. Veel komt er niet uit. Daina zegt dat haar moeder net zo driftig was als zijzelf. Ze vindt het te laat om nog vergeving te vragen. Iveta denkt dat haar moeder de hele geschiedenis wil vergeten.  

    

Aan ’t einde van de weg is erg poëtisch, niet in de laatste plaats door de gedragen muziek van Rachmaninov op de achtergrond, het hoge krachtige gras, de prachtige onrepte natuur, die deed denken aan Happy people: a year in the taiga. In de winter gaat Daina naar het kerkhof, zet kaarsjes op het besneeuwde graf van haar man en praat met hem, net zoals ze met haar geiten praat. Een slager komt om een paar van haar geiten te slachten met een dodelijke steek in de nek, om te vervolgens aan een boom op te hangen en ze te villen. Vooraf geeft hij Daina een slok uit zijn fles, wellicht om de schok van het slachten op te vangen.

Nycarden is een geweldig filmster, die een jaar eerder de documentaire Palme maakte, een heel ander onderwerp maar met net zoveel liefde en betrokkenheid gemaakt (zie hier).

Hier zou een link moeten staan naar de trailer van deze documentaire, die ook bekend is onder de titel Vägens Ände of Road’s End, maar helaas heb ik die niet kunnen vinden. Hier mijn verslag van Happy people: a year in the taiga met promo.