Cholita libre (2010), documentaire van Jana Richter

Vier portretten van vrij worstelende vrouwen in Bolivia

De Duitse documentairemaakster Jana Richter toont een viertal Boliviaanse vrouwen die naast hun dagelijkse bezigheden aan Cholita libre doet. Dit is een theatrale vorm van vrij worstelen in traditionele klederdracht tussen man en vrouw in een ring, bedoeld om goed en kwaad uit te beelden en een goede mentaliteit te kweken. Verschillende keren komt de strijd tussen de tecninas en de rudas ter sprake. Goed en kwaad zijn geen absolute begrippen, maar aspecten van de mens. De vier vrouwen met hun lange zwarte haren lijken erg op elkaar. Daarom is het wel handig dat Richter hen na elkaar portretteert.  

Rosita Rompecorazones, waarvan de achternaam staat voor hartebreekster. Haar echte naam is Emily. Zij is 23 jaar oud en oefent met haar man in de ring. Ze vindt het trainen ontspannend, al loopt ze wel eens een kwetsuur op. Ze heeft twee zoons in de schoolleeftijd. Toen een van haar zoons niet zo gezond was, is ze een paar jaar met worstelen gestopt. In de documentaire zien we een zoon op de touwen in een hoek van de ring in een poging bij zijn vader in zijn armen te springen, hetgeen na heel veel aarzeling lukt. Wellicht had deze zoon problemen en is hij nog steeds angstig. Met z’n allen gaan ze naar de school. De ouders schrijven zich in voor het middelbaar onderwijs. Richter filmt de familie waarbij de ouders iets opschrijven van het bord en daarbij steeds even opkijken. Emily vertelt dat ze zestien jaar oud was toen ze zwanger raakte. Ze wil graag tandarts worden.

Carmen Rosa la Campeona ofwel de kampioen, wordt bezongen in een lied door haar man. Ze heet Polonia, is 38 jaar en kookt de lunch voor mensen die in de stad werken. Samen met haar man gaat ze daartoe naar de markt om een grote zak maïs te kopen. Ze kreeg een gerechtelijk schrijven dat ze vanwege hygiënische ongerechtigheid naar de gemeenstelijke instantie moet komen. Richter volgt haar met haar mooie bolhoed naar het bureau. Er staat een lange wachtrij van personen die een vergunning nodig hebben. De verenigde vrouwenworstelaars maken een flyer waarin ze de wortelpartijen aankondigen. Als daar een fout in blijkt te zitten, moeten ze die zelf met een pen verbeteren. Daarna gaan ze plakken. Haar man vertelt dat hij het niet gemakkelijk vindt dat zijn vrouw veel op reis is. Hij maakt zich vooral zorgen dat ze zich verwondt. Ze zijn namelijk niet verzekerd.  

Polonia brandt vlak voor de wedstrijd een kaarsje dat haar gevecht goed mag gaan. Ze zet er een plastic fles overheen maar die neemt teveel zuurstof weg, waardoor het kaarsje uit gaat. Ze is trots op zichzelf dat ze het kaarsje toch brandende houdt, namelijk door de fles doormidden te snijden.

Yolande la Amorosa gaat in gevecht met de Dood, de slechte kant van de mens. De goeden geven hoop op een betere wereld. Als haar kinderen naar school zijn, brengt ze lunchpakketten naar winkeliers en marktkooplui. Haar vader was ook een worstelaar, maar van hem heeft ze niets geleerd. Hij ging weg bij haar moeder en vond een andere vrouw. Ze vertelt dat haar vader liever een jongen als oudste had gehad, maar zij kon wat een jongen zou kunnen.

Claudina la Maldita, de verdoemde, heet in werkelijkheid Maria. Ze leerde het vak van een Japanner en draagt de rokken die haar moeder vroeger ook droeg. Daarmee mocht een vrouw vroeger de bioscoop niet in. Claudina zegt dat ze gediscrimineerd worden door de vrouwen uit de middenklasse met hun jeans en hoge hakken. Haar alter ego is slecht. Ze naait een masker van de slechte persoon Ze valt op slechte mannen, zegt ze. Ze verzorgt het graf van haar zoontje, die ze kreeg met de man die haar professioneel helpt, maar geen relatie meer met haar heeft. Ze is druk bezig met het ophangen van een spandoek voor het aankomende festival en vraagt daarbij hulp van anderen. Ze leent een ladder van een man die in een bar zit. Passerende jongeren zeggen dat ze geen tijd hebben om haar te helpen. Haar moeder zit achter de kassa en scheurt de kaartjes af.

Het motto is naar Bertold Brecht en luidt dat als je vecht je kunt verliezen, maar als je niet vecht je al verloren hebt. Hier een mooie intro over deze kleurrijke en sfeervolle documentaire, waarin herhaaldelijk gevechten voorkomen waarbij men terugveert uit de touwen en met een harde klap op de mat of daarbuiten terecht komt.