Fixer: The taking of Ajmal Naqshbandi (2009), documentaire van Ian Olds

Het droevige lot van een sympathieke Afghaanse gids

Fixer: The taking of Ajmal Naqshbandi vertelt het ontluisterde verhaal van de Afghaan Ajmal Naqshbandi die buitenlandse journalisten in contact bracht met de tegenstanders van de Amerikanen. Dit soort personen, dat met gevaar voor eigen leven contact legt met de vijand, wordt fixers genoemd. Ze zorgen ervoor dat de Westerse media in oorlogsgebieden op de hoogte zijn van de meningen van de andere partij.

In de documentaire volgen we de sympathieke Ajmal die de Amerikaanse journalist Christian Parenti in contact brengt met de Taliban. Daarnaast horen we over een half jaar later toen Ajmal de Italiaanse journalist Daniele Mastrogiacomo rondleidde en een interview arrangeerde met de gevreesde Taliban leider Mullah Dadullah. Die keer liep het niet goed af. Ajmal en Daniele werden omsingeld door motoren en gevangen genomen. Daniele kwam na een bewogen video boodschap aan de Italiaanse regering met een gevangenruil vrij, Ajmal werd opnieuw gevangen genomen, gefolterd en door laksheid van Karzai en zijn regering begin 2007 op brute wijze met een stomp mes onthoofd.

Spannend zijn de beelden van het contact van Parenti met zwaar gewapende leden van de Taliban in de bergen in het zuiden van Afghanistan. Omdat er een vliegtuigje in de lucht cirkelt, moet het gesprek afgebroken worden. Parenti is op de terugweg in de auto duidelijk opgelucht dat hij het er levend vanaf heeft gebracht. Later reist Parenti met Ajmal naar het noorden dat minder gevaarlijk is om de moord te onderzoeken op Matto, een leider dan wel een crimineel, vermoord door militairen van de Navo. Het wordt niet erg duidelijk wat er precies gebeurd is. Volgens Ajmal willen de dorpelingen niet veel zeggen omdat de broer van Matto in het dorp aan de macht is en zij repercussies vrezen.   

Terug in Kaboel klaagt Ajmal over afpersing door advocaten. Rechters worden ook lastig gevallen. Parenti wil een rechtszaak filmen om de Amerikanen thuis te laten zien dat er wel degelijk iets gebeurt op rechtsgebied en dat er in Afghanistan geen wetteloosheid heerst. In plaats van een echte rechtszaak laat men hem echter een gespeelde zaak filmen. Ajmal zegt dat de rechters de handen zouden moeten laten afhakken van afpersers, dan was het daarmee snel afgelopen.

In een Indiaas restaurant praten Parenti en Ajmal over transgenders. Ajmal zegt dat kinderen alleen succesvol zijn als de ouders voor hen bidden. Hij bevestigt de vraag van Parenti of zijn ouders dit voor hem doen. Na een gevaarlijke zelfmoordaanslag in de stad wil Ajmal zijn werk als fixer opgeven. Ook zijn vader vindt het te gevaarlijk.

Om de situatie in Afghanistan te begrijpen gaat Ian Olds terug naar de oorlog van de Afghanen tegen de Russen. De laatsten leden een nederlaag in 1989 omdat de Verenigde Staten de bevolking tegen de Russen opzette. Ze trainden fundamentalistische moslims en verspreidden leerboeken om de bevolking te radicaliseren. In de burgeroorlog met Pakistan die volgde op de nederlaag van de Russen, kwamen barbaren als Mullah Dadullah op. Ajmal vertelt Parenti over de internationale krachten die in Afghanistan allemaal hun eigen rol spelen. De Amerikanen hadden een stabiele regering in Afghanistan kunnen realiseren, maar lieten de wankele situatie voortbestaan. Eerder gaven ze landheren macht om het land te stabiliseren, maar daar is nu geen sprake meer van.

De vader van Ajmal verwijt de regering van Karzai laksheid. Hij redde wel het leven van een Westerling, maar liet zijn eigen landgenoot in de steek. Onenigheid in de regering zou de dood van zijn zoon bespoedigd hebben. Deze leidde, zoals de Taliban wilde, tot woede onder de bevolking en afgenomen vertrouwen in de regering. Parenti prijst Ajmal vanwege zijn kalmte en wijsheid. De vader bedankt Parenti voor zijn lof, maar wijt alle wreedheid aan de binnengevallen machten die de Afghanen tot hun ellendige situatie gebracht hebben.  

Hier de trailer.