Jane Goodall over Hoop voor de toekomst, Doc Talks, 2 juni 2104

Ieder mens kan elke dag weer het verschil maken

Chris Kijne heeft de bekende Britse primatologe Jane Goodall op bezoek, die als 26 jarige met haar wetenschappelijke werk met chimpansees begon in Tanzania en later een activiste werd voor een betere afstemming tussen mens, dier en wereld.

Kijne feliciteert haar met haar 80-ste verjaardag maar Goodall weet niet of ze daar blij mee moet zijn. De dagen zijn niet anders geworden voor deze veelgevraagde dame. Ze toont mascotte Mr. H. die ze al 26 jaar meedraagt en die, naar de blinde goochelaar Gary Home, een symbool is van doorzettingsvermogen. Daarnaast heeft ze ook een koetje bij zich die symbool staat voor zijn soortgenoten die slachtoffer zijn van onze veel te grote vleesconsumptie met alle vervuiling die daarbij hoort. Haar knuffelaap Mr. Jubelee is inmiddels te oud om te reizen.

Als Engels stadsmeisje met een liefde voor dieren werd ze ooit uitgenodigd door een vriendin die in Afrika woonde. In Nairobi ontmoette ze de archeoloog Leaky die haar meenam op safari en aldus in contact bracht met de chimpansees. In een kamp in Gombe, Tanzania kwam aap David als eerste naar haar toe en kneep in haar vingers ten teken van vertrouwen. Ze zag in hem een weldenkend wezen. Chimpansees gebruikten net als de mensen gereedschappen.

In de eerste periode van tien jaar, de roze tijd genoemd, ontdekte ze het verschil tussen slechte en goede apenmoeders. De laatsten kregen kinderen die het veel beter deden. Ook de apen konden gewelddadig zijn.Ze leerde daarvan over de complexiteit van de samenleving.

In de tweede donkere periode zag ze dat mannetjes patrouilleerden langs hun territorium. Er werd vier jaar lang een oorlog gevoerd in de kolonie die in twee groepen uit elkaar gevallen was. Xenofobie en zinloos geweld kwamen voor, hoewel Goodall voorzichtig is met het gebruik van de laatste term. Ze weet namelijk niet of het geweld, dat gebruikt werd, bijvoorbeeld door een moeder aap en haar dochter tegen de kinderen van een zielige vrouwtjesaap, echt zinloos was. Ze heeft er geen verklaring voor. Jonge mannetjes apen waren enthousiast over het geweld, maar ze betwijfelt of onze aangeboren neiging om geweld te gebruiken niet te controleren en daardoor niet te overwinnen is. Een voorbeeld van een baby aapje dat na de dood van zijn moeder door een andere man werd opgevoed, lijkt hoopvol in dit verband.

Kijne brengt haar een congres over chimpansees in Chicago in herinnering waarna ze activiste werd.

Goodall zegt dat er dermate weinig aan natuurbehoud werd gedaan en nauwelijks opgetreden tegen het gebruik van chimpansees als proefdieren, dat ze daardoor niets anders kon dan actie te gaan voeren. Daardoor werd ze een ander mens.

Kijne brengt het verschil tussen chimpansee en mens ter sprake. Door de taal is onze evolutie veel sneller gegaan dan die van de dieren. Waarom doen we dan niets tegen de ondergang van de aarde?

Goodall meent dat de betere communicatie geen verbinding tussen hoofd en hart teweeg bracht. In de consumentenmaatschappij waarin geld als doel bestaat is het ook moeilijk die verbinding te maken. Ze wijst op projecten als Roots & Shoots, waarin jonge mensen in het onderwijs wordt geleerd hun gedrag te veranderen in de richting van een betere afstemming tussen mens, dier en wereld. Ieder maakt elke dag weer het verschil, zegt ze. Het is te hopen dat dit volstaat om de wereld te redden in de beperkte tijd die ons nog gegund is.