Douglas Rushkoff over De herovering van het nu, Tegenlicht, 13 april 2014

Chronos of kairos, wat zal het worden?

In deze videoboodschap, gemaakt door Alexander Oey, spreekt mediatheoreticus Douglas Rushkoff ons toe over de kolonisering van onze tijd door de sociale media, die er alleen maar op uit zijn om aan ons te verdienen. Rushkoff zit achter een beeldscherm en illustreert zijn betoog af en toe met Amerikaanse voorbeelden. Alexander Oey onderbreekt de drukke prater af en toe voor een bescheiden vraag.

Rushkoff schreef Present Shock met de ondertitel When everything happens now als reactie op Future Shock van Alvin Toffler in 1970. De vooruitgang waar men toen zo bang voor was is volgens Rushkoff inmiddels gestold tot een naargeestig heden, waarin de chronos, de kloktijd de maat aangeeft in tegenstelling tot kairos, de menselijke tijd. In het digitale tijdperk wordt de kloktijd nog stringenter omdat die niet meer voortdurend doorloopt maar in stapjes verspringt zoals alles in de digitale wereld. Voortdurende spoedoproepen op de mobiele telefoon maken het onmogelijk nog onze eigen tijd te kunnen bezitten. Problemen als ADD en allerlei stoornissen in het autistische spectrum komen hier uit voort.

Anders dan in de tijd van Toffler zijn we niet meer gericht op de toekomst maar verwijlen we in een eeuwigdurend digitaal heden. Rushkoff vindt het niet erg dat er geen grote verhalen meer bestaan want die hebben ook veel kwaad aangericht, maar het eeuwige heden is ook geen prettig vooruitzicht. Hierin wordt de tijd vernietigd en alles tot synthetische tijd gemaakt waarin we verschillende zaken op vrijwel hetzelfde moment beleven. Rushkoff geeft het voorbeeld van een drone piloot in Nevada die mensen in Afghanistan beschiet en een half uur later weer thuis aan tafel zit te eten. Dit soort vervreemding werkt een post traumatische stressstoornis in de hand.

Het gaat erom dat we ons weer meester maken van onze eigen tijd, de echte tijd waarin men zich, zoals de Talmoed zegt, elk moment weer opnieuw kan uitvinden. Online media zouden zich niet mogen uitspreken over toekomstig gedrag van klanten. Ze pinnen hen daarmee vast op het verleden en maken het leven daardoor voorspelbaar, zoals te zien is in een soapserie die Rushkoff in het begin van de uitzending toont uit Orange Country waarin de welgestelde vrouwen allemaal gebotoxed zijn en in hun mimiek vastgevroren op 29 jarige leeftijd. Omdat ze niet echt kunnen laten zien wat ze voelen krijgen ze steeds ruzie met elkaar.

Op de vraag van Alexander Oey hoe we uit die digitale wereld kunnen stappen, antwoordt Rushkoff dat we moeten beseffen dat onze thuiswereld de werkelijkheid is, waarin we met elkaar communiceren om elkaar te leren kennen en niet om aan elkaar te verdienen. Conspireren is samen ademen. Ademen is ook belangrijk om contact te houden met het heden.

Op de vraag van Oey of hij optimistisch is, geeft hij een ontkennend antwoord, maar hij is wel hoopvol zegt hij. Hij probeert dit door de werkelijkheid te bezetten. Hij doet dit aan het eind door Oey uit te nodigen voor een omhelzing. Dat tekent het goede hart van deze zeer inspirerende man, die in veel woorden vooral wil zeggen dat er een knop zit op de tablets en andere digitale apparatuur.    

Hier veel meer informatie over de uitzending, vooral onder het kopje Denken als Rushkoff. Morgenavond wordt erover nagepraat in Pakhuis De Zwijger.