Nogal vrijblijvend gesprek over de zin van het leven
Filosoof Rob Riemen (1962), directeur van het Nexus-instituut,
is een beschaafde man, die ook uiterlijk wel overeenkomsten vertoont met Pim
Fortuyn. Hij heeft ten jaar lang theologie gestudeerd maar boekenwijsheid, zo
ontdekte hij, is ook niet alles. Hij richt zich tegenwoordig op levenswijsheid.
Zijn boek De universiteit van het leven
is daar een uitdrukking van. Hij interviewde negentien personen, vaak bekend met het Nexus-instituut, die hun sporen hebben
verdiend op het gebied van wetenschap, muziek of literatuur over hun leven en
wat ze daarin geleerd hebben.
Riemen is zelf niet intellectueel opgevoed. Zijn moeder zat
in een jappenkamp en zijn vader Toon, die hij ook geïnterviewd heeft, was een
vakbondsman. Hij vond het een voorrecht om te mogen studeren, maar vroeg zich, in
navolging van zijn moeder die veel levenswijsheid bezat, af wat anderen van het
leven geleerd hadden.
Hij noemt Jordi Savall, een barokmusicus, die
opgroeide in een arm gezin en moest meehelpen om de kost te verdienen omdat
zijn vader gewond raakte in de Spaanse burgeroorlog. In de fabriek leerde hij
organiseren. Op de middelbare school hoorde hij een zangkoor en wist meteen dat
hij iets met muziek wilde doen. Hij vertelde over een ervaring, waarbij hij de
weg kwijt was en die aan een ander vroeg, dat hij geleerd had dat ieder mens
gelijkwaardig is.
Wim Brands herkent in het verhaal de passie die nodig is om
iets te bereiken.
Riemen vertelt dat hij een goed humeur kreeg tijdens het
werken aan dit boek omdat zijn gespreksgenoten vaak autodidacten waren die in
hun leven veel tegenslag moesten overwinnen. Hij leerde van de gesprekken dat
er altijd tragiek in het leven is en dat men daar toch iets mee kan doen. Door uit
de pas te lopen en de eigen passie te ontdekken geeft men zin aan het bestaan. De
vader van Peter Mayer was handschoenhandelaar en wilde dat zijn zoon ook een
praktisch beroep koos, maar Peter begon een uitgeverij. Hij gaf, ondanks
doodsbedreigingen, De Satanic Verses van
Salman Rushdie uit. Philippe de Montebello, directeur van het Metropolitan
Museum of Art in New York, kwam uit een aristocratische familie, maar koos er
zelf voor wat hij in zijn museum ophangt. Levenswijsheid vereist openstaan. Boeken
kunnen daarbij helpen, door te waarschuwen om bepaalde paden niet in te slaan.
Brands zegt dat het vaak verlieservaringen zijn die
levenswijsheid brengen.
Riemer noemt Avishai Margalit, een Israëlisch filosoof, die zijn
vrouw verloor maar niet in de put raakte. Niemand ontsnapt aan moeilijkheden en
verlieservaringen. Zelf verloor Riemer zijn broer, Johan Polak, die een goede vriend
van hem was en zijn eerste vrouw, toen hij nog maar net aan het begin van zijn
leven stond. Hij realiseerde zich dat de kunst van het leven heel wat anders
was dan boekenwijsheid. Het gaat erom, net als Spinoza schreef, de ellende te
accepteren en er iets aan te doen.
Achteraf bleef ik toch zitten met wat vragen over dit
gesprek. De voorbeelden die Riemer gaf, waren nou niet meteen opzienbarend. Wat
heeft zo iemand nou echt te zeggen? Wat is zijn referentiekader? Het leek oude wijn
die in net eens nieuwe vaten geschonken wordt. Het bleef te particularistisch
naar mijn gevoel. Dat had misschien voorkomen kunnen worden als Brands gevraagd
had naar het interview met de vader van Riemer. Een gemiste kans.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten